Shkruar nga: Rilind Shala, PT, MSc (Cand)
Dhimbja e shpinës është shkaku kryesor i paaftësisë në mbarë botën dhe shoqërohet me një barrë të konsiderueshme personale, sociale dhe ekonomike. Për menaxhimin e
dhimbjeve kronike jo specifike të shpinës, vlerësimi dhe ndërhyrjet e fokusuara në modelin biopsikosocial rekomandohen nga udhëzimet nderkombëtare. Megjithatë, një numer i madh i ndërhyrjeve nuk është i personalizuar për ti përfshirë nevojat specifike të individualizuara të pacientit. (Moseley 2002)
Studimet tani tregojnë se përjetimi i dhimbjes përfshin më shumë sesa thjesht marrjen e një raporti “dëmtimi” prej indeve periferike. Në vend të kësaj, intensiteti i sinjalit, së bashku me përvojat e mëparshme, besimet dhe faktorët kontekstualë të personit, luajnë një rol me të rrezikshëm se si pacientet e perceptojnë një input të caktuar (siç është inputi nociceptiv nga një disk ndërvertebral). Ky input nociceptiv interferon me përjetimin e dhimbjes, dhe kjo është edhe një nga arsyet pse përjetimi i dhimbjes nuk paraqitet i njejt tek secili person, pavarsisht nësë lëndimi apo shkalla e lëndimit kanë qene të njejt, apo edhe stimulimi specifik mekanik ka qenë i njejtë. (Shala et al 2022)
Qëllimet kryesore të terapisë funksionale-kognitive janë ti mundësojë klinicistit të marrë një qasje të individualizuar diagnostifikimi dhe trajtimi, dhe ajo kryhet duke:
- Ndihmuar pacientet “të kuptojnë dhimbjen e tyre” nga një këndvështrim shumëdimensional dhe brenda kontekstit të tyre (shmangien e nocebos).
- Të zhvillojmë një strategji efektive të kontrollit të dhimbjes duke sfiduar nocionet negative dhe reagimet fobike ndaj dhimbjes dhe modifikimi i mënyrës së lëvizjes pas diagnostifikimit bazë (ndryshim sjellje pas diagnostifikimit, dhe përcjellja e modeleve të lëvizjes)
- Përvetësimi i sjelljeve të mësuara (O’Sullivan et al 2018)
Faktorët multidimensional në përjetimin e dhimbjes
Procesi i të kuptuarit të dhimbjes është reflektuese dhe përdor historinë e vetë individëve,
fjalët dhe metaforat e kombinuara me përvojat e tyre gjatë eksperiences ku pastaj duhet ofrojnë një spjegim dhe kuptim të ri mbi dhimbjen dhe fobitë e pacientit për lëvizje. Me rëndësi është të dihen faktorët kontekstual, besimet negative të dhimbjes dhe të padobishme që krijojnë një rreth vicioz dhimbjeje, shqetësimi dhe paaftësie. Ky rreth vicioz nga ana tjetër vepron si një pengesë për të arritur qëllimet e paracaktuara.
Tani është vërtetuar mirë se njerëzit që përjetojnë dhimbje, kanë një dëshirë të fortë për të ditur më shumë se pse kanë dhimbje dhe pse vazhdojnë të kenë dhimbje me kalimin e kohës. Ka prova dërrmuese që pacientët që jetojnë me dhimbje kronike kanë çrregullim jonormal të sinjaleve të dhimbjes brenda sistemit nervor qendror, pra sistemi nervor është bërë i sensibilizuar. Hulumtimet kanë treguar se neuronet përgjegjëse për transmetimin e inputeve nociceptive në tru mund të sensibilizohen ndërsa nociceptimi vazhdon dhe se rrjetet e neuroneve brenda trurit që evokojnë dhimbje, sensibilizohen përderisa dhimbja vazhdon. (Moseley 2010)
I gjithë mekanizmi ka të bëjë me sigurinë dhe jo me një indikator të sakt mbi gjendjen e indeve, e që nga ky mekanizem mbrojtës bazohen terapi të ndryshme ku targetohet mekanizmi neurologjik i mbrojtjes për dhimbje dhe bazohet paraqitja klinike në atë mekanizem.
Nga këto hulumtime nxjerret edhe baza e terapise funksionale-kognitive, ku me anë të analizimit të mekanizmave neurologjik të dhimbjes, formohet edhe plani i trajtimit të pacientit me dhimbje të shpinës, ku analizohen faktorët mekanik të dhimbjes, mekanizmat e levizjës së pacientit, besimet e tij mbi gjendjen aktuale, faktorët e punes që i paraprijnë dhimbjes, dhe formimi i një plani afatgjatë për menaxhimin e gjendjes.
Faktorët bazë për një trajtim të suksesshëm janë:
- Roli i klinicistit që përdor CFT është si mentor, duke i pajisur pacientët me njohuri dhe aftësi për vetë-menaxhim të pavarur.
- Klinicistët duhet të sfidojnë besimet ekzistuese të padobishme përmes diskutimit të hapur në një mënyrë motivuese dhe empatike.
- Pacientët duhet të angazhohen në mënyrë aktive në mësimin e bazuar në përvojën personale dhe aktivitetet kuptimplota.
- Pacientët duhet të inkurajohen të mbledhin informacionin e tyre nëpërmjet eksperimentimit të sjelljes, d.m.th., të mësuarit përmes të bërit. Vetëm ndryshimi i besimit nuk është i mjaftueshëm për të mbështetur përmirësimet përmes CFT.
- Aftësitë për vetë-menaxhimin e pavarur janë të nevojshme për të siguruar që pacientët të mund të përballojnë përvojat e reja të dhimbjes dhe të kenë besimin për t’u kthyer në aktivitetet normale.
- Pacientët që duken të pasigurt për aftësitë e tyre, të cilët tregojnë shenja stresi dhe/ose ankthi mund të kenë vështirësi me vetë-menaxhimin e pavarur. Në raste të tilla, klinicistët mund t’i theksojnë pacientit ndikimin e stresit ose ankthit në përvojën e dhimbjes, të mbajnë një ndjekje më të gjatë dhe/ose t’i referohen kujdesit multidisiplinar për të optimizuar funksionin.
Strategjitë e kontrollit të dhimbjes dhe sjelljes janë treguar shumë të suksesshme si formë e trajtimit në literaturë . Qëllimi i këtij procesi është për të ndërtuar vetë-efikasitetin për të thyer ciklin e shqetësimit të lidhur me dhimbjen dhe paaftësinë.
CFT gjithashtu mund të integrohet me kujdesi ndërdisiplinor kur indikohet. Ne konsiderojmë se kjo qasje është gjithashtu e zbatueshme në një sërë çrregullime të tjera muskuloskeletore. /Shneta
