Adoleshentët që kalojnë kohë të gjatë në rrjete sociale janë ankuar se ndjehen sikur nuk mund t’u kushtojnë më shumë vëmëndje gjërave më të rëndësishme si detyrat e shtëpisë apo kalimin e kohës më të dashurit.
Një studim i ri (ndoshta e ka kapur atë objektivisht), duke gjetur se për adoleshentët e diagnostikuar më varësi nga interneti, u është këputur sinjalizimi mes regjioneve të trurit, regjione këto të rëndësishme për kontrollin e vëmendjes dhe kujtesës së punës.
Të gjeturat janë nga një rishikim, i publikuar në revistën PLOS Mental Health, nga 12 studime të neuroimazheve të disa qindra adoleshentëve me moshë 10 deri 19 vjet i realizuar mes viteve 2013 dhe 2022.
“Varësia e sjelljes e shkaktuar nga përdorimi i tepruar i internetit është bërë burim i shqetësimit në rritje që nga dekada e fundit.” shënuan autorët në studim.
Përdorimi i tepruar i internetit mund ta shpërqëndroj një adoleshent si nga përgjegjësitë poashtu edhe nga aktivitetet që ata i duan, thonë ekspertët. Kriteret për diagnostikim klinik të varësisë nga interneti në studimet e përfshira ishin “preokupimi i vazhdueshëm i dikujt me internetin, simptoma të tërheqjes kur janë larg nga interneti dhe sakrifikimi i marrdhënieve (për) kohë të kaluar në internet për një periudhë të gjatë kohore (p.sh., 12 muaj)” – tha Max Chang, autori i parë i studimit si dhe menaxher i rasteve në teren në organizatën jo fitim prurëse Peninsula Family Service në San Francisco, përmes e-mail.
“Modeli i sjelljes rezulton në dëmtime ose shqetësime të konsiderueshme në jetën e një individi.”
Duke pasur parasysh ndryshimin e gjendjes së trurit të adoleshentëve në krahasim me të rriturit, autorët menduan se të kuptuarit e ndikimeve të varësisë nga interneti në trurin e adoleshentëve pjesëmarrës ishte jetik.
Kur pjesëmarrësit e diagnostikuar klinikisht me varësi nga interneti u angazhuan në aktivitete të drejtuara nga rrjeti i funksioneve ekzekutive të trurit në sjellje që kërkojnë vëmendje, planifikim, vendimmarrje dhe kontrollë të impulseve, ato rajone të trurit treguan shkëputje të konsiderueshme në aftësine e tyre për të bashkë punuar, krahasuar me ato të bashkëmoshatarëve të tyre që nuk kishin varësi nga interneti. Autorët mendojnë se ndryshime të tilla sinjalizuese mund të sygjerojnë se këto sjellje mund të bëhen më të vështira për t’u kryer, duke ndikuar potencialisht në zhvillim dhe mirëqenie.
“Përderisa ky punim paraqet një rishikim të drejtëpërdrejtë sistematik që sygjeron se ka lidhmëri në mes të lidhjes funksionale në tru dhe ‘varësisë’ nga interneti, ka një mori kufizimesh themelore që duhet ditur e që janë kritike për çdo interpretim,” tha Dr. David Ellis, një shkencëtar sjelljesh pranë Universitetit Bath, Instituti për Siguri Digjitale dhe Sjellje.
“Shkaku dhe pasoja nuk mund të nxirren nga këto studime,” tha Ellis, i cili nuk ishte i përfshirë në studim. “E dyta, fokusi në lidhjen funksionale vie në kurriz të çdo kritike për matësit kyç të interesit. Posaçërisht, ‘varësia’ nga interneti, e që fillimisht u shpik nga (psikiatri) Ivan K. Goldberg në 1995 si një shaka.
“Sot, konceptualizimi dhe matja e ‘varësisë’ nga interneti nuk është as e pranuar universalisht dhe sigurisht se as nuk mund të diagnostikohet duke përdorur instrumentet e anketimit të përdorura në studimet e përfshira si pjesë të rishikimit.” Shtoi Ellis. “Ngjashëm, sasia e madhe e aktiviteteve që lejon interneti, e bën ktë definicion disi të tepërt.”
Në Shtetet e Bashkuara, varësia nga interneti nuk është e përfshirë në MDSÇM – Manuali për Diagnostikim dhe Statistika të Çrregullimeve Mendore, klasifikimi standard i çrregullimeve mendore i përdorur nga profesionist të shëndetit mendor në SHBA. Megjithatë, ai i liston çrregullimet e lojrave në internet. Të gjitha studimet e rishikuara nga autorët ishin kryer në Azi dhë përbëheshin kryesisht pjestarë meshkuj. Kina ishte vendi i parë që deklaroi varësinë nga interneti si “krizë të shëndetit publik.”
“Definicione të tilla, edhe pse të kritikuara gjërësisht, poashtu kanë një tendecë të zhvendosin fokusin nga dëmet e vërteta të internetit duke e shtyer drejtë një përfundimi që sygjeron se largimi i teknologjisë nga jeta e njerëzve do të jetë i dobishëm,” tha Ellis. “Dëshmi të forta që sygjerojnë se largimi i internetit do të sjell benefite të prekshme nuk ka pasur.”
Për më shumë, të gjitha studimet janë zhvilluar në një kohë të caktuar, tha Dr. Eva Telzer, profesoreshë e psikologjisë dhe neuroshkencës në Unisversitetin e Karolinës së Veriut, në Chapel Hill, e që nuk ishte e përfshirë në studim.
“Meqenësë nuk ka të dhëna të gjata,” Telzer tha se, ”është shumë e mundshme që adoleshentët që kanë dallime themelore në modelet e lidhjes së trurit janë më të cenueshëm ndaj zhvillimit të varësisë nga interneti.”
Tejkalimi i varësisë nga interneti
Nëse varësia nga interneti është ajo që ka shkaktuar ndërprerjen në sinjalizimin e trurit të pjesëmarrësve, arsyeja “pse” mund të ketë të bëj me rrugët nervore të lidhura me varësinë, tha Dr. Smita Das, psikiatre dhe profesoreshë e asociuar klinike e psikiatrisë dhe shkencave të sjelljes në Stanford Medicine në Kaliforni. Das nuk ishte e përfshirë në studim.
Modelet funksionale të lidhjes në trurin e pjesmarrësve janë, në fakt, në përputhje me ato të vërejtura tek njerëzit me varësi ndaj substancave narkotike, tha Dr. Caglar Yildirim, një profesor i asociuar i shkencave kompjuterike në Kolegjin Khoury të Shkencave Kompjuterike në Universitetin Northeastern në Boston. As Yildirim nuk ishte i përfshirë në studim.
“Në përgjithësi, mekanizmat themelore të varësisë ndaj internetit janë më shumë si një model në zhvillim sesa një pamje e përfunduar.” tha Chang. “Shumë kauzalitet midis asaj që ndodh në tru dhe asaj që shfaqet përmes sjelljes është ende duke u vënë re. Deri më tani, vëzhgimi duke përdorur biomarkues sikurse lidhja funksionale ndihmon në kapërcimin e këtij hendeku.”
Nëse po pyesni vetën nëse adoleshenti juaj po ka vështirësi me varësinë nga interneti, sjelljet sikurse tërheqja nga marrdhëniet e ndryshme janë shenja treguese, tha Chang.
“Ngjashëm me çrregullimet me substanca dhe bixhoz, varësia nga interneti e ridrejton trurin, duke e bërë më të vështirë rezistimin ndaj stimujve të lidhur me internetin.” shtoi ai. “Megjithatë, ndryshe nga bixhozi apo përdorimi i substancave, interneti është pjesë e rëndësishme e jetës tonë. Balancimi i dobisë dhe rreziqeve të internetit është një fushë që është shumë vendimtare duke ecur përpara në zhvillimin e adoleshencës.
Gjeni se çfarë i mban adoleshentët larg internetit dhe ndihmojini ata që të mirren më shumë me ato gjëra, sygjeroi Yildirim.
Ju poashtu mund të flisni me mjekun e fëmijës tuaj për të parë nëse strategjitë e sjelljes mund të ndihmojnë, sygjeroi Das. Terapitë e ndryshme si, terapia e kognitive e sjelljes, ndërgjegjësimi dhe intervistat motivuese janë të dobishme. Kjo e fundit (intervistat motivuese), që e ka origjinën në fushën e trajtimit të varësisë, është metodë këshilluese që për synim ka ngritjen e motivimit dhe angazhimit të pacientit për ndryshim të sjelljes duke nxjerrë dhe eksploruar arsyet e vetë pacientit për të dëshiruar ndryshimin.
Në rastet më të rënda, psikiatri mund të ju sygjeroj mjekimin për trajtimin e disa llojve të varësisë nga teknologjia, shtoi ajo.
“Përveç trajtimit të varësisë nga interneti, mund të ketë gjendje tjera themelore të shëndetit mendor të cilave duhet poashtu që t’u kushtohet vëmendje,” tha Das. “Përfundimisht, disa nga masat parandaluese që ne rekomanduam përfshijnë kufizimin e kohës para ekranit, bërjen e pushimeve dhe shmangien nga shfletimi i kotë në internet.”
Varësitë nga teknologjia janë bërë mjaftë të përhapura për Asociacionin Amerikan të Prikiatrisë që ta përfshijnë si pikë në iniciativën Presidenciale për vitet 2023 dhe 2024, – tha Das, kryetare e këshillit të AAP-së në çështjet e varshmërisë.
Autore: Kristen Rogers, CNN
Përktheu: Visar A. Demiri, Prinderimi.com
Burimi: https://edition.cnn.com/2024/06/04/health/internet-addiction-teen-brain-activity-wellness/index.html
