Roli i ndërveprimeve pozitive sociale në zhvillimin e fëmijëve

Ndërveprimet pozitive sociale janë ndërveprime që ndodhin midis bashkëmoshatarëve ose jo, që kanë natyrë pozitive dhe të suksesshme për të dy fëmijët apo personat e përfshirë. Ndërveprimi pozitiv social shërben si një gur themeli në zhvillimin e shumëanshëm të fëmijëve. Ai ndikon në zhvillimin e sjelljes së fëmijëve, në anën kognitive, dhe atë emocionale. Ky ndikim është i thellë dhe i qëndrueshëm tek fëmijët e deri në moshën madhore.

Para se të flasim për ndikimin e këtyre ndërveprimeve pozitive social mbi psikologjinë e fëmijës, le të marrim disa shembuj të këtyre ndërveprimeve:

1. Ndarja dhe bashkëpunimi:
   – Nxitini fëmijët tuaj të ndajnë lodrat me bashkëmoshatarët e tyre.

2. Ushtrime empatie:
   – Angazhoni fëmijët tuaj në aktivitete që nxisin ndjeshmërinë. Diskutoni ndjenjat me ta, dhe ndihmoni të kuptojnë perspektivat e të tjerëve. Kjo i ndihmon në zhvillimin e aftësisë së tyre për tu lidhur emocionalisht me bashkëmoshatarët e tyre.

3. Lojëra ekipore:
   – Lërini fëmijët tuaj të luajnë me fëmijët e lagjes ose shokë të tjerë, lojëra që kërkojnë bashkëpunim ose punë ekipore. Këto aktivitete do nxisin ndjenjën e shoqërisë dhe u mësojnë fëmijëve vlerën e punës së bashku. Sa më larg ekraneve, aq më afër njëri tjetrit.

4. Zgjedhja e konflikteve:
   – Mësojini fëmijëve mënyra konstruktive për të zgjidhur konfliktet. Jepuni atyre mjetet për të shprehur ndjenjat e tyre, për të dëgjuar në mënyrë aktive të tjerët dhe për të gjetur zgjidhje të pranueshme reciprokisht. Kjo i ndihmon ata të lundrojnë pozitivisht në sfidat sociale.

5. Mirënjohja:
   – Rradhës tjetër kur fëmija juaj të fitojë dhurata, qoftë nga shokët apo familjarët e tij, mësoje të tregojë mirënjohje dhe vlerësim për tjetrin, qoftë kjo me një përqafim, apo një letër falenderuese. Nxitja e një kulture mirënjohjeje promovon ndërveprime pozitive sociale dhe i ndihmon fëmijët të vlerësojnë marrëdhëniet e tyre.

6. Komplimente
   – Nxitini fëmijët që herës tjetër që shohin diçka që iu pëlqen tek bashkëmoshatarët e tyre ta pohojnë duke i komplimentuar. Kur fëmija ka mundësinë të thotë diçka pozitive për dikë tjetër, promovon një mjedis mbështetës dhe ngritës.

7. Përfshirja me të tjerë
   – Përfshije fëmijën tënd në projekte të shërbimit të komunitetit të përshtatshme për moshën, psh në pastrime lokale. Angazhimi në akte dashamirësie nxit një ndjenjë përgjegjësie sociale.

Pasi që morëm disa shembuj të këtyre ndërveprimeve, le të shohim ndikimin e tyre tek fëmijët:

1. Ndërveprimi pozitiv social dhe zhvillimi kognitiv:

Një studim nga Lev Vygotsky (1978) prezantoi konceptin e Zonës së Zhvillimit Proksimal (ZPD), duke theksuar idenë se fëmijët mësojnë në mënyrë më efektive kur përfshihen në ndërveprime sociale pozitive me bashkëmoshatarët ose të rriturit më të ditur. Shkëmbimi i ideve, zgjidhja e problemeve në bashkëpunim dhe zhvillimi i gjuhës që ndodhin gjatë ndërveprimeve të tilla kontribuojnë ndjeshëm në rritjen kognitive.

2. Mirëqenia Emocionale dhe Ndërveprimi Social

Mirëqenia emocionale e fëmijëve është e lidhur ngushtë me cilësinë e ndërveprimeve të tyre sociale. Denham kreu një studim të botuar në Journal of Abnormal Child Psychology, duke theksuar korrelacionin pozitiv midis ndërveprimeve pozitive të bashkëmoshatarëve dhe kompetencës emocionale tek fëmijët e vegjël. Marrëdhëniet shoqërore konstruktive ofrojnë një sistem mbështetës që ndihmon në zhvillimin e elasticitetit emocional dhe mekanizmave të përballimit.

3. Ndërtimi i empatisë përmes ndërveprimit social

Empatia është një aspekt thelbësor i inteligjencës sociale. Eisenberg dhe Lennon kryen një studim të botuar në revistën Developmental Psychology, duke theksuar rolin e ndërveprimeve sociale në nxitjen e ndjeshmërisë tek fëmijët. Ndërveprimi me moshatarë të ndryshëm i ndihmon fëmijët të kuptojnë këndvështrime të ndryshme, të zhvillojnë dhembshuri dhe të ndërtojnë marrëdhënie të forta ndërpersonale.

4. Zhvillimi i aftësive sociale

Ndërveprimet pozitive sociale luajnë një rol kryesor në përvetësimin e aftësive thelbësore sociale. Studimet theksojnë ndikimin pozitiv të kompetencës së hershme sociale në zhvillimin e aftësive sociale adaptive në vitet e mëvonshme. Ndërveprimet pozitive me bashkëmoshatarët dhe të rriturit ofrojnë mundësi për fëmijët që të praktikojnë dhe përmirësojnë aftësitë e tyre sociale, duke rritur aftësinë e tyre për të lundruar me sukses në situatat sociale.

5. Marrëdhëniet me bashkëmoshatarët dhe identiteti social

Ndërveprimet pozitive sociale me bashkëmoshatarët kontribuojnë ndjeshëm në zhvillimin e identitetit social të fëmijës. Duke hulumtuar lidhjen midis marrëdhënieve me bashkëmoshatarët dhe zhvillimit social, është nënvizuar rëndësia e ndërveprimeve pozitive në formësimin e sjelljeve dhe qëndrimeve sociale.

6. Suksesi akademik dhe ndërveprimi social

Ndërveprimet pozitive sociale janë gjithashtu të lidhura me suksesin akademik. Një studim nga Wentzel (1998) theksoi korrelacionin midis marrëdhënieve pozitive mësues-nxënës dhe arritjeve akademike, duke theksuar rëndësinë e ndërveprimeve pozitive sociale brenda mjediseve arsimore.

Nga rritja kognitive dhe mirëqenia emocionale deri te zhvillimi i ndjeshmërisë, aftësive sociale, marrëdhënieve me bashkëmoshatarët dhe madje edhe suksesit akademik, përfitimet e nxitjes së ndërveprimeve pozitive sociale janë të gjera. Si prindër, edukatorë dhe kujdestarë, është thelbësore të njohim dhe ushqejmë ndikimin e thellë që mund të kenë ndërveprimet pozitive shoqërore në udhëtimin e një fëmije drejt bërjes së një individi shoqëror kompetent dhe emocionalisht të zhvilluar.

Autore: Dr. Leudrita Mustafa, Prinderimi.com

1. https://www.jstor.org/stable/j.ctvjf9vz4
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12625448/
3. https://www.researchgate.net/publication/232536685_Sex_Differences_in_Empathy_and_Related_Capacities
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16173871/
5. https://www.researchgate.net/publication/232448076_Social_Relationships_and_Motivation_in_Middle_School_The_Role_of_Parents_Teachers_and_Peers