Për fëmijë nga bebe deri në 13 vjeç
Mësoni se çfarë të prisni kur bëhet fjalë për marrëdhëniet ndërpersonale të fëmijës suaj me bashkëmoshatarët, dhe mënyrat më të mira për t’i ndihmuar këto miqësi të lulëzojnë.
Si prindër, zemrat tona shkrihen kur dëshmojmë afeksion mes fëmijëve, sepse e dimë që është thelbësore për të gjitha marrëdhëniet e mira njerëzore. Por, si dashuria e të rriturve, miqësia në fëmijëri nuk është një shtrat me trëndafila. Ka shumë faza në zhvillimin e miqësisë dhe shumë konflikte që shfaqen në të ardhmen. Të gjithë fëmijët do të përjetojnë ligësi, tradhti dhe tallje. Dhe të gjithë fëmijët do të tregojnë gjykim të keq ndonjëherë dhe do të lëndojnë të tjerët.
Përjetimi i të gjitha aspekteve të miqësisë – të mirës dhe të keqes – është një pjesë natyrale e procesit të të mësuarit dhe rritjes sociale të fëmijës suaj, sado e dhimbshme të duket ndonjëherë. Merrni zemër: ai do të mësojë si të bëjë dhe të mbajë miq, si dhe si të jetë një mik i mirë, me udhëzimet dhe mbështetjen tuaj. Megjithatë, nuk është e nevojshme t’i mësoni atij për miqësinë. Fëmijët natyrisht e njohin se miqësia e mirë është reciproke, afektive dhe e besueshme. Ata i mësojnë rregullat e reciprocitetit, ndërsjelljes dhe barazisë njëri-tjetrit përmes ndërveprimeve në lojë. Fëmija juaj nuk ka nevojë që ju të menaxhoni jetën e tij shoqërore, por ai ka nevojë që ju t’i ofroni një mjedis të qëndrueshëm dhe mbështetës për eksperimentimin e tij social.
Fazat e miqësisë
Foshnja juaj është në gjendje të zgjedhë një mik sapo të mund të ngrihet nga prehri juaj dhe të zvarritet. Ndërsa miqësitë e hershme të foshnjave përgjithësisht kufizohen tek të afërmit ose fëmijët e miqve të ngushtë të prindërve të tyre, hulumtimet kanë treguar se në kujdesin ditor në grup, fëmijët qysh në moshën 12 muajshe bëjnë zgjedhje të pavarura miqësie (e dëshmuar nga koha që kalojnë duke ndenjur pranë shokëve të tyre të lojës).
Nga mosha 1 deri në 3 vjeç, tërheqja fizike dhe pëlqimi i ndërsjellë janë baza e miqësisë, por fëmijët e vegjël nuk janë në gjendje të mbajnë lojë të koordinuar. Ata ulen afër njëri-tjetrit duke luajtur individualisht – diçka e njohur si lojë paralele. Për të mbështetur miqësitë në rritje të fëmijës tuaj në këtë moshë, thjesht ofroni mundësi për të qenë me fëmijë të tjerë dhe ndihmoni në zgjidhjen e konflikteve të rastit.
Ndërmjet moshave 4 dhe 7 vjeç, loja e ndërsjellë dhe reciproke është ngjitësi i miqësisë. Fëmijët bëhen gjithnjë e më të aftë për të gjeneruar lojëra fantazi komplekse, duke marrë role, duke i dhënë njëri-tjetrit udhëzime dhe duke ndarë lidershipin.
Rreth moshës 7 vjeçare, biseda bëhet qendrore për miqësinë. Diskutimet priren të jenë rreth asaj që duhet të bësh për të shkuar mirë në shkollë, për të qenë “cool”, për të fituar pranim social dhe për të shmangur telashe.
Ruajtja e sekreteve nga të rriturit fillon gjithashtu në këtë fazë. Ndërsa këto nuk janë thellësisht zbuluese apo kuptimplotë për të rriturit (zakonisht bëhet fjalë për atë kush bëri diçka të turpshme në shkollë), ato ndihen intensivisht zbuluese për një fëmijë.
Në shkollën e mesme, fillon ajo marrëdhënie zbuluese e vetvetes që ne e njohim si miqësi “e të rriturve”.
Dymbëdhjetë vjeçarët fillojnë të ndajnë besime të vërteta me miqtë e tyre: frikat e tyre, fantazitë e tyre. Shkollarët e mesëm fillojnë vërtet të hapin zemrat e tyre ndaj njëri-tjetrit, gjë që është një nga arsyet pse miqësitë mund të ndihen si çështje jete-dhe-vdekjeje. Në këtë moshë akut-isht të vetëdijshme, kur identiteti i ri i një personi të ndarë nga familja sapo ka filluar të formohet, tradhtia nga një mik mund të ndihet dërrmuese.
Fuqia e grupit
Fëmijët e vegjël shpejt kuptojnë se, duke formuar një duo ose një grup të vogël, ata mund të kenë një ndikim të fortë tek të tjerët. Ata duan të zgjedhin llojin e lojës së tyre dhe shokët e tyre të lojës. Nëse loja e tyre është vazhdimisht tërheqëse për të tjerët, ata shpejt mund të kuptojnë se janë popullorë, kështu që do të deklarojnë se kanë formuar një “klub”.
“Klubet” e kopshtarëve mund të zgjasin për një ose dy ditë, por anëtarësimi në grup është i lëvizshëm. Por, deri në klasën e 3-të dhe të 4-të, anëtarësimi në grup është shumë më i fiksuar dhe çështja se kush është “brenda” dhe kush është “jashtë” zbatohet me kujdes nga liderët socialë – “fëmijët popullorë”.
Nga fundi i shkollës fillore, ekziston një shkallë shoqërore në çdo klasë, me fëmijët shumë popullorë (15 përqind) në krye, grupi i pranuar (45 përqind) më pas, i ndjekur nga grupi mesatar (20 përqind) dhe grupi i paklasifikueshëm (20 përqind).
Mbështetni miqësitë e fëmijës suaj
Ekziston një sasi e caktuar dhimbjeje sociale normale në fëmijëri. Është pjesë e të mësuarit rreth kompleksitetit të marrëdhënieve sociale. Ju mund të ndiheni pak të pafuqishëm dhe të hutuar kur jeta shoqërore e fëmijës suaj bëhet më e ndërlikuar dhe ndryshon – kur miqtë e vjetër braktisen ose kur shtohen të rinj (disa prej të cilëve nuk janë sipas pëlqimit tuaj). Por mbani mend se ju i dhatë fëmijës tuaj mësimet e para rreth reciprocitetit në 3 vitet e para të jetës, dhe ju keni ende një rol të rëndësishëm si i rrituri më i besuar i fëmijës tënd.
Nëse përqendroheni në dëgjimin e fëmijës tuaj dhe në qenien e hapur ndaj përvojave të tij të miqësisë, ai do të vazhdojë t’ju drejtohet në kohë gëzimi dhe telashi.
Ja disa strategji që mund të përdorni për të ndihmuar fëmijën tuaj të mësojë të jetë një mik i mirë dhe të përballojë situatat e vështira sociale kur ato shfaqen.
- Më pak shqetësim. Shumica e fëmijëve e kuptojnë miqësinë dhe jetën në grup mjaft mirë. Shumica do t’i kalojnë çrregullimet, refuzimet dhe tradhtitë e pashmangshme pa shenja të tmerrshme. Por edhe ata me shenja kanë një shans për t’u shëruar ndërsa rriten dhe gjejnë mundësi të reja për miqësi, dashuri dhe pranim.
- Ofroni inkurajim të hollë. Ju mund të ofroni shumë drejtim, modelim dhe mbështetje, por shumicën e kohës kjo duhet të jetë e padukshme. Për shembull, fëmija juaj i kopshtit mund të tërhiqet nga një fëmijë tjetër gjatë ditës së shkollës, por të mos dijë si ta transferojë atë miqësi në orët jashtë shkollës. Pyesni nëse do të dëshironte të ftonte atë mik për një takim loje. Mundohuni të bëni hapësirë për lojë në shtëpi, diku ku ai mund të argëtojë një mik. Nëse fëmija juaj do të ketë miq, ai duhet të ketë leje për të qenë mikpritës. Po ashtu, ai ka nevojë për leje për të vizituar shtëpitë e fëmijëve të tjerë; kjo do të dërgojë mesazhin se ju dëshironi që ai të ndjekë miqësitë.
- Modeloni empatinë dhe reciprocitetin. Dy elementet më të rëndësishme të miqësisë janë aftësia për të marrë pikëpamjen e një personi tjetër dhe vullneti për të ndarë. Mësoni empatinë duke e demonstruar vetë.
- Tregoni përfshirje. Ftoni njerëz në shtëpinë tuaj, trajtojini me respekt, argëtohuni me ta dhe tregoni fëmijës tuaj pse i vlerësoni miqtë tuaj. Nëse njerëz të rinj zhvendosen në lagje, ftojini ata për një piknik. Kjo e ndihmon fëmijën tuaj të mësojë të mirëpresë të ardhurit në shkollë.
- Dije se ku qëndron fëmija juaj në grup. Nëse dyshoni se ajo është e vetmuar ose ka probleme sociale, bisedoni me mësuesin e saj. Mësuesit e dinë se çfarë ndodh në shkollë dhe mund të ofrojnë njohuri. Ju duhet të dini nëse fëmija juaj ka zakone që bezdisin fëmijët e tjerë në mënyrë që të mund ta ndihmoni. Nëse ai ose ajo është fëmijë i popullorizuar, ndihmojeni të jetë një lider ose lidere pozitive dhe të përdorë fuqinë e e tij/saj me mençuri.
- Ofroni një gamë të gjerë mundësish miqësie dhe grupi. Sigurohuni që fëmija juaj të ketë mundësi për të krijuar miqësi. Nëse ai duket i izoluar në shkollë, mund të ketë nevojë për një grup tjetër ku të gjejë një mik: një grup në komunitetin tuaj të besimit dhe adhurimeve, një trupë skautësh, ose një klasë arti ose sporti pas shkollës.
- Mbajeni fëmijën tuaj përgjegjës për sjelljen e tij. Tallja, bullizmi, thashethemet dhe përjashtimi të gjitha shkelin bindjet tona morale. Nëse shihni fëmijën tuaj duke lënduar një fëmijë tjetër, tërhiqni vëmendjen. Ndihmojeni të njohë se është gabim dhe ndihmojeni ta ndalojë atë.
- Shmangni rikthimin në shkollë vetë. Mos bëni thashetheme, mos krahasoni dhe mos u mundoni të identifikoni shkaktarët e gjërave të këqija dhe “engjëjt”. Prindërit rrallë kanë informacion të plotë dhe të saktë rreth jetës shoqërore të fëmijëve në shkollë.
- Dëgjojeni fëmijën tuaj. Jini të disponueshëm kur ai dëshiron të flasë rreth jetës së tij sociale. Pranoni vështirësitë dhe pranojeni kompleksitetin. Mos reagoni tepër dhe mos u mundoni të zgjidhni çdo problem. Kur pyes fëmijët, “Cila është gjëja më e dobishme që bëjnë prindërit tuaj?” ata gjithmonë më japin ndonjë variacion të kësaj: “Mami im dëgjon. Ajo thjesht dëgjon.” Edhe për fëmijët e vegjël, është më e rëndësishme që ju të dëgjoni sesa t’u jepni strategji, megjithëse ata janë më të hapur ndaj këshillave sesa fëmijët më të mëdhenj.
Kur fëmijët janë në rrezik
Ndërsa është shqetësuese të dëgjosh se fëmija juaj po përjashtohet, nëse ai ose ajo bie në grupin e pranuar të klasës së saj, nuk ka arsye për t’u shqetësuar. Fëmijët në këtë grup – 80 përqind e të gjithë fëmijëve – pothuajse me siguri kanë të paktën një mik, gjë që i mbron ata nga përjetimi i ditëve të gjata dhe të vetmuara në shkollë.
Janë 20 përqindshi i fundit i fëmijëve në shkallën sociale (grupi i paklasifikueshëm) për të cilët psikologët shqetësohen. Këta fëmijë mund të mos kenë fare miq. Ata ndahen në tri kategori: fëmijët e lënë pas dore (5 përqind); fëmijët kontroversë (5 përqind); dhe fëmijët e refuzuar (10 përqind). Fëmijët e lënë pas dore priren të jenë shumë të turpshëm, shumë afër familjeve të tyre dhe nxënës të mirë. Ata nuk tërheqin shumë vëmendje nga bashkëmoshatarët e tyre. Fëmijët kontroversë mund të kenë disa tipare që i pëlqejnë bashkëmoshatarët e tyre, por ata kanë edhe zakone bezdisëse – të jenë lojtarë të dobët ose të kenë higjienë të dobët, për shembull. Fëmijët e refuzuar janë ose tepër agresivë që në fillim dhe reagojnë ndaj refuzimit me më shumë agresion, ose bëhen të depresionuar dhe të tërhequr.
Mësuesit, administratorët dhe prindërit kanë detyrimin t’i ndihmojnë këta fëmijë. Fëmijët kontroversë duhet të trajnohen për të hequr dorë nga zakonet e tyre bezdisëse; fëmijët e refuzuar dhe të zemëruar mund të kenë nevojë për këshillim. Prindërit duhet t’i ndihmojnë fëmijët e tyre të gjejnë miqësi në vende të tjera: grupe rinore, ekipe sportive, projekte shërbimi në komunitet, ose me kushërinj dhe fqinjë.
Administratorët e shkollave mund të bëjnë një ndryshim të madh në jetën e fëmijëve në rrezik, prandaj sigurohuni t’i bisedoni me ta rreth ndihmës që mund të ofrojnë. Për shembull, ata mund të organizojnë grupe miqësie që ndihmojnë fëmijët e izoluar të lidhen me një mik. Vetëm gjashtë deri në tetë takime të një grupi të tillë mund të kenë një ndikim të rëndësishëm pozitiv. Administratorët duhet gjithashtu të zbatojnë politika kundër bullizmit dhe të trajnojnë mësuesit për të krijuar një mjedis socialisht të sigurt në klasë.
Mjafton vetëm një mik i vërtetë për të lehtësuar aspektet më të këqija të vetmisë.
Burimi: Scholastic
Solli për ju: Prinderimi.com
