A. Modeli në marrjen e vendimit
Fol me fëmijët e tu për vendimet, me të cilat të është dashur të përballesh në jetë dhe shpjegoju atyre hapat që ke ndjekur për marrjen e këtyre vendimeve. Jepu edhe atyre mundësi që të marrin vendime nëse përballen me ndonjë rast të ngjashëm apo edhe me ndonjë situatë tjetër.
B. Bëhu burim për marrjen e vendimeve
Në vend që t’u japim fëmijëve zgjidhjet dhe udhë- zimet, sepse ne e dimë se cila është më e mira, duhet të kthehemi në një burim ose këshillues për t’i ndihmuar ata që të hedhin katër hapat që duhen për marrjen e vendimit. Këto hapa janë:
a. T’ua bëjmë të ditur rezultatet afatgjata të ndiki- mit që do të sjellë vendimi që ata do të përzgjedhin.
b. T’ua mësojmë se si t’i vlerësojnë këto rezultate dhe ndikime, si dhe gjërat që kanë lidhje me to në të ardhmen afatgjatë.
c. Durimi dhe stërvitja e tyre për të mësuar se si t’i fitojnë këto aftësi, sepse nuk është e lehtë që fëmija ta kuptojë procesin e marrjes së vendimit mbi këto baza.
ç. Ne kemi nevojë për diçka që është edhe më e rëndësishme se durimi. Ne kemi nevojë për vazhdimin e të menduarit me rrugë praktike, në mënyrë që t’ua mësojmë edhe fëmijëve tanë këto aftësi.
C. Po sikur?
Inkurajoji fëmijët që të kërkojnë rreth pasojave dhe zgjidhjeve më të mira me anë të metodës “Po sikur?” Për shembull, fëmija mund të thotë me vete: “Po sikur ta pyes shokun tim për këtë e për këtë? Po sikur të pyes për këtë dhe për këtë, ose sikur të ndodhë kështu ose kështu?” Atyre duhet t’ua mësojmë edhe ligjin e probabilitetit.
Ç. Tu japësh mundësi që të gabojnë
Ne duhet t’u japim fëmijëve tanë mundësi që të bëjnë gabime, sepse, ta zëmë, nuk mund të mësojmë dot se si ta ngasim një biçikletë, nëse nuk guxojmë të përballemi me rrezikun e rrëzimit prej saj disa herë me radhë. Për këtë arsye, duhet që fëmijëve tanë t’u japim mundësi, që ndonjëherë të bëjnë disa zgjedhje, me të cilat ti vetë ndoshta nuk je i pajtueshëm.
D. Takimet e fëmijëve
Inkurajoji fëmijët e tu që të marrin pjesë në ato vende ku takohen fëmijët, ose të marrin pjesë në akti- vitete të përditshme, ku u jepet mundësia që të marrin vetë vendime ose t’i ndihmojnë të tjerët që të marrin vendime.
DH. Kërkoji mundësitë
Kërko dhe shfrytëzoi të gjitha mundësitë ku mund t’u flasësh fëmijëve rreth aftësisë së marrjes së vendimeve, e sidomos në një ambient që nuk përbën asnjë rrezik dhe ku marrja e ndonjë vendimi të gabuar nuk sjell ndonjë dëm të mundshëm. Disa programe televizive, filma, libra argëtues dhe humoristik, gazetat e përditshme, të gjitha këto mjete na shfaqin shumë mundësi për zgjedhje të shumta që janë bërë nga të tjerët.
E. Inkurajimi
Kushtoji rëndësi rezultateve afatgjata të asaj që bëjnë fëmijët e tu dhe inkurajoji ata, duke u dhënë dhurata ose shpërblime të ndryshme, me qëllim që ata t’i vazhdojnë dhe t’i përfundojnë projektet që i kanë filluar, sepse fëmijët çdo gjë e fillojnë me shumë vull- net, por që me kalimin e kohës dobësohet dhe prandaj kanë nevojë për nxitje dhe inkurajim.
Ë. Ndihmoji ata në fillimin e projekteve të tyre
Është e vërtetë, se të punosh përkrah fëmijëve në projektet e tyre, ka nevojë për shumë durim dhe lodhje deri në përfundimin e tyre. Por duhet patjetër që t’i ndihmojmë ata në fillimin e projekteve. Kjo mund të bëhet, duke i pyetur ata rreth ideve të tyre për plotësimin e projekteve që kanë nisur, duke u dhënë mundësi atyre që të marrin vendime të vështira, siç është p.sh. zgjedhja e materialeve dhe ngjyrave etj.
F. Mos i merr ti vendimet që duhet t’i marrin vetë fëmijët
Duhet të shmangemi nga marrja e vendimeve, të cilat duhet të merren nga vetë fëmijët, siç është p.sh. zgjedhja e llojit të rrobave që duan të blejnë, kursimi i parave që shpenzojnë çdo ditë për të blerë diçka, edhe pse e dimë se kjo është më e mirë dhe më e dobishme për ta. Është e rëndësishme që ta kuptojmë, se nuk është e dobishme ndërhyrja në zgjedhjet që bien në përgjegjësinë e tyre, pasi qëllimi i prindërve është që t’i edukojnë fëmijët për t’u përballur me jetën dhe me realitetin e saj.
Prandaj, në kushte të tilla, ne duhet t’i lemë fëmijët të marrin vetë vendime, sepse kjo i aftëson ata për jetën. Ka shumë mundësi që kjo t’i ndihmojë ata, që të reagojnë në mënyrë aktive ndaj të gjitha kushteve të përditshme.
G. Mos mbaj ligjërata
Mos mbaj ligjërata, por dëgjo, sepse rregulli ynë në procesin e zhvillimit të aftësisë së marrjes së vendi- meve tek fëmijët tanë, është që ne të bëhemi referencë dhe burim për ta, sepse fëmijët mësojnë duke punuar.
Nëse fëmija yt, për shembull, po pikturon ose po luan me baltë ose plastelinë, kujdes që të mos i thuash atij se çfarë të bëjë, si p.sh. t’i thuash atij: bëj një anije, vizato një pemë ose një kala etj., qoftë edhe sikur ai të ta kërkojë vetë këtë gjë, por tregoji atij se ti ke besim në zgjedhjen që ai do të bëjë, ose se zgjedhja e tij është e bukur, në mënyrë që ta lësh të lirë imagjinatën dhe idetë e tij që të prodhojnë gjëra të reja. Duke vepruar kështu, ne e ndihmojmë atë, sepse në këtë mënyrë ai mëson se si të marrë vendime.
Përgatiti: Prinderimi.com
Autor: Abdulhamid Bilali, ”Si ta bësh fëmijën tënd yll”
