ARSIMI
I
Nuk kam një ide të qartë për gjendjen arsimore në vendet e tjera islame, por ama kujtoj se rreth e rrotull është e ngjashme me tonën. Ndonëse edukata e njeriut duhet të bazohet në parime themelore, në ëndërrime dhe objektiva të palëkundshëm, që nga koha e reformave të Tanzimatit e këndej po përballemi me një dilemë dhe mangësi arsimore.
Kur fëmija shkon në shkollë bëhet pjesë e një rrethi të ri e të ndryshëm nga ai natyror dhe shoqëror. Fëmija që hyn brenda në shkollë, hyn edhe në një botë që mund ta quajmë si jetë mendore, artistike dhe ideore. Aty është historia, aty janë themeluesit e qytetërimit dhe kulturës në të kaluarën, atje gjenden gjenitë; aty janë klasikët. Në fakt, shkolla është një botë e veçantë. Parë teorikisht, shkolla duhet të dialogojë dhe të jetë në koherencë me familjen, shoqërinë dhe natyrën. Pedagogjia moderne po e përpunon fort këtë tezë. Por, megjithatë, mendoj se shkolla, për nga natyra, është një botë e veçantë, dhe kjo veçori e saj nuk duhet të ndryshojë kurrë.
Nuk do ndalem te shkollat profesionale, por shkollat që japin kulturën e përgjithshme janë shkolla në të cilat mësohen klasikët. Kështu ndodh në Francë: Racine, Rabelais, La Fontaine, Corneille, Hugo etj., ligjërohen dhe mësohen për- mes veprave të tyre. Veprat, filozofët, poetët (klasikët) grekë në njëfarë mënyre jetojnë me nxënësit. Edhe nxënësit janë me ta. Në Amerikë, në një tjetër mënyrë, mësohen si klasi- kët europianë ashtu edhe ata amerikanë.
Në Angli, të jesh intelektual do të thotë të kesh lexuar Shakespeare-n, poetët klasikë dhe klasikët grekë. Te ne arsimi nuk e përfshin nxënien e klasikëve. Kemi një lëndë të letërsisë që për pjesën dërrmuese të nxënësve është e mërzitshme; një lëndë e papërshtatshme, ku nxënë sit marrin shënime, mësojnë përmendësh dhe e harrojnë atë që mësojnë; një lëndë që as vetë nxënësit nuk e marrin si të dobishme.
Bibliotekat e shkollave tona janë si muze, dhe shpesh janë të mbyllura. Ato vizitohen shumë pak nga nxënësit. Janë si një improvizim i huaj brenda godinës shkollore.
E tillë ishte gjendja edhe në kohën kur unë isha nxënës. Kujtoj se situata nuk ka ndryshuar shumë as sot. Uroj të jem gabim!
Nëse zhvillohet një anketë me nxënësit e shkollave të mesme dhe të kolegjit, dhe nëse ju shtrohet një pyetje për emrat e historianëve tanë, mendoj se do të kishin radhitur emrat e autorëve të librave të historisë nga të cilët mësojnë.
Me përjashtime të vogla, mendoj se nuk ka mësimdhë- nës që t’u drejtohet nxënësve me këto fjalë: “Kur përmendet historia, nuk duhet të çoni nëpër mend librin shkollor të historisë. Ne kemi historianë të mëdhenj, ata janë… Veprat e tyre janë këto…” Edhe më i paktë është numri i atyre që marrin me vete vepra të historisë dhe ua tregojnë nxënësve të tyre. S’ka dyshim se një gjë e tillë mund të realizohet nëse zbatohet një program qendror.
Përveç kësaj, mësimi i lëndëve si letërsia, gjeografia, historia, feja dhe etika nëpër klasa boshe e të papajisura, është gabim. Ashtu siç mësohet kimia dhe fizika nëpër laboratore, duhet të ketë edhe klasa të veçanta për lëndën e historisë, për atë të letërsisë, të fesë, etikës, gjeografisë dhe artit. Nëpër këto klasa duhet të gjenden të gjithë klasikët e disiplinave përkatëse. Nëse mësimdhënësi flet për Fuzulin, duhet të ketë pranë vetes Divanin e këtij autori, të cilin duhet t’ua tregojë fëmijëve. Duhet ta hapë e ta nisë leximin te Lejla dhe Mexhnunit. Arsimtari i historisë duhet t’i zbërthejë disa faqe të Historisë së Naimasë. Pra, duhet ngulmuar në mësi- min e klasikëve. Në mësonjtoren e fesë dhe të etikës duhet të ndodhet Kur’ani, të ketë tefsire të ndryshme, libra hadithi, vepra të dijetarëve dhe mendimtarëve të dalluar të fesë.
S’ka dyshim se kjo që sugjeroj tërheq me vete edhe një ngarkesë ekonomike për shtetin. Por, megjithatë, duhet ta fillojmë këtë ndërmarrje. Veprat që na mungojnë duhet t’i botojë Minsitria e Kulturës.
Duhet ndërmarrë një aksion i ndërgjegjshëm në mënyrë që klasikët e qytetërimit tonë, klasikët e vendit tonë dhe klasikët botërore të shndërrohen në tharm të çdo kulturore dhe të personalitetit për çdo intelektual.
Bibliotekat dhe libraritë duhen sistematizuar sërish; duhen hapur edhe natën, që nxënësit të kenë mundësi të shkojnë në çdo kohë. Në këto institucione duhen punësuar ndihmës-mësues.
Këtë e quaj një mobilizim të vërtetë arsimor.
Sezai Karakoç, ‘’Mendime dhe koncepte’’
Përgatiti: Prinderimi.com
