Zhvillimi i fëmijës i referohet kohës së ndryshimeve fizike, gjuhësore, të mendimit dhe emocionale që ndodhin tek një fëmijë nga lindja deri në fillimin e moshës madhore.
Në këtë artikull do mund të lexoni:
- Çfarë është zhvillimi i fëmijës?
- Çfarë përfshin zhvillimi i fëmijës?
- Pse është i rëndësishëm zhvillimi i fëmijës?
- Tre koncepte thelbësore në zhvillimin e hershëm
- Problemet në zhvillimin e fëmijës
- Zhvillimi i shëndetshëm i fëmijës
- Praktika efektive të prindërimit
1. Çfarë është zhvillimi i fëmijës?
Zhvillimi i fëmijës mund të përkufizohet si procesi me të cilin fëmija ndryshon me kalimin e kohës. Fillon nga ngjizja deri tek një individ që bëhet një i rritur plotësisht funksional. Është një udhëtim nga varësia totale në pavarësinë e plotë.
Zhvillimi i fëmijës ndikohet fuqishëm nga faktorët gjenetikë (gjenet e transmetuara nga prindërit e tyre) dhe ngjarjet gjatë jetës para lindjes. Ai ndikohet gjithashtu nga mjedisi ku rritet.
Zhvillimi i fëmijës mund të përmirësohet në mënyrë aktive përmes ndërhyrjes terapeutike të rekomanduara nga terapistët profesionistë.
2. Çfarë përfshin zhvillimi i fëmijës?
Zhvillimi i fëmijës përfshin:
- Aftësit njohëse – aftësia për të mësuar dhe për të zgjidhur problemet
- Ndërveprimi social dhe rregullimi emocional – bashkëveprimi me të tjerët dhe zotërimi i vetëkontrollit
- Të folurit dhe gjuha – të kuptuarit dhe përdorimi i gjuhës, leximi dhe komunikimi
- Aftësitë fizike – aftësi motorike të lëvizjes
- Vetëdija ndijore – regjistrimi i informacionit shqisor për përdorim
3. Pse është i rëndësishëm zhvillimi i fëmijës?
Vëzhgimi dhe monitorimi i zhvillimit të fëmijëve është një mjet i rëndësishëm për t’u siguruar që fëmijët të përmbushin ‘pikat e tyre zhvillimore’. Pikat e zhvillimit (një listë ‘e lirshme’ e aftësive zhvillimore që besohet se zotërohen përafërsisht në të njëjtën kohë për të gjithë fëmijët, por që nuk janë ekzaktësiht të sakta) veprojnë si një udhëzues i dobishëm i zhvillimit ideal.
Ky ‘kontroll’ zakonisht kryhet përmes pediatërve dhe më vonë përmes vlerësimeve të aftësive parashkollore/të shkollës.
Zbulimi sa më i hershëm dhe trajtimi është i dobishëm në minimizimin e ndikimit që këto ngecje zhvillimore mund të kenë në zhvillimin e aftësive të fëmijës.
Listat kontrolluese përdoren si një udhëzues për një grup moshe të caktuar dhe mund të përdoren për të theksuar çdo fushë në të cilën një fëmijë mund të vonohet.
Megjithatë, është e rëndësishme të jemi të vetëdijshëm se ndërsa zhvillimi i fëmijës ka një sekuencë të parashikueshme. Të gjithë fëmijët janë unikë në rrugëtimin e tyre zhvillimor dhe në kornizat kohore që ata përmbushin etapat e shumta zhvillimore.
4. Tre koncepte thelbësore në zhvillimin e hershëm
Zhvillimi i shëndetshëm në vitet e hershme siguron bazën për arritjet arsimore, produktivitetin ekonomik, qytetarinë e përgjegjshme, shëndetin gjatë gjithë jetës, komunitetet e forta dhe prindërimin e suksesshëm të brezit të ardhshëm.
Përparimet në neuroshkencë, biologji molekulare dhe gjenomikë na kuptim shumë më të mirë se si përvojat e hershme ndërtohen në trupin dhe trurin tonë, për më mirë. ose për keq.
Përvojat në ndërtimin e arkitekturës së trurit
Arkitektura bazë e trurit ndërtohet përmes një procesi që fillon herët në jetë dhe vazhdon deri në moshën madhore. Qarqet më të thjeshta vijnë në fillim dhe qarqet më komplekse të trurit ndërtohen më vonë mbi to.
Gjenet ofrojnë planin bazë, por përvojat ndikojnë në mënyrën ose nëse gjenet shprehen. Së bashku, ata formojnë cilësinë e arkitekturës së trurit dhe krijojnë një bazë të fortë ose të brishtë për të gjithë mësimin, shëndetin dhe sjelljen që pasojnë.
Plasticiteti, ose aftësia e trurit për t’u riorganizuar dhe përshtatur, është më e madhe në vitet e para të jetës dhe zvogëlohet me kalimin e moshës.
Rëndësia e ndërveprimit
Një nga përvojat më thelbësore në formësimin e arkitekturës së trurit në zhvillim është ndërveprimi midis fëmijëve dhe të rriturve të rëndësishëm në jetën e tyre.
Fëmijët e vegjël në mënyrë të natyrshme synojnë ndërveprim përmes shprehjeve të fytyrës dhe gjesteve, dhe të rriturit përgjigjen me të njëjtin lloj vokalizimi dhe gjestesh ndaj tyre.
Ky proces para-prapa është thelbësor për lidhjen e trurit, veçanërisht në vitet e hershme.
Stresi toksik pengon zhvillimin e shëndetshëm
Të mësosh se si të përballesh me fatkeqësitë është një pjesë e rëndësishme e zhvillimit të shëndetshëm.
Stresi i pandërprerë i shkaktuar nga varfëria ekstreme, neglizhenca, abuzimi ose depresioni i rëndë i nënës mund të dobësojë arkitekturën e trurit në zhvillim. Kjo sjell pasoja afatgjata për të mësuarit, sjelljen dhe shëndetin mendor dhe fizik.
5. Problemet në zhvillimin e fëmijës
Problemet në zhvillimin e fëmijës mund të lindin për shkak të:
- Gjenetikës;
- Rrethanave prenatale;
- Pranisë së një diagnoze specifike (Autizmi, Hiperaktiviteti, Sindroma Down etj);
- Faktorëve mjekësorë;
- Mungesës së ekspozimit ndaj stimujve të dobishëm.
Vlerësimi specifik bëhet nga profesionist si (mjeku/pediatri, terapisti i të folurit, psikologu dhe/ose fizioterapisti). Këto profesionistë sigurojnë qartësi rreth çështjeve zhvillimore dhe shtrirjes së shqetësimit, si dhe mund të ndihmojë në formulimin e një plani ndihme.
Duke qenë se procesi i zhvillimit të fëmijës përfshin aftësi të shumta që zhvillohen njëkohësisht, rekomandohet konsultimi njëherësh i disa prej profesionistëve më lart.
Kapërcimi i sfidave zhvillimore është thelbësor për të maksimizuar lehtësinë dhe shpejtësinë e zhvillimit.
6. Zhvillimi i shëndetshëm i fëmijës
Vitet e hershme të jetës së një fëmije janë shumë të rëndësishme për shëndetin dhe zhvillimin e tyre.
Zhvillimi i shëndetshëm nënkupton që fëmijët e të gjitha aftësive, të jenë në gjendje të rriten aty ku plotësohen nevojat e tyre sociale, emocionale dhe arsimore si:
- Të kenë një shtëpi të sigurt;
- Të kenë kujdestarë të dashur;
- Të kalojnë kohë me familjen (duke luajtur, kënduar, lexuar dhe folur);
- Ushqimi i duhur;
- Stërvitja;
- Gjumi, etj.
7. Praktika efektive të prindërimit
Prindërimi merr forma të ndryshme. Megjithatë, disa praktika pozitive prindërimi funksionojnë mirë në familje.
Një raport gjithëpërfshirës shqyrtoi provat shkencore si prindërit mund të mbështesin zhvillimin e shëndetshëm të fëmijës së tyre:
- Duke iu përgjigjur fëmijëve në një mënyrë të kuptueshme;
- Duke treguar ngrohtësi dhe ndjeshmëri;
- Të kesh rutina dhe rregulla shtëpiake;
- Ndarja e librave dhe biseda me fëmijët;
- Mbështetja e shëndetit dhe sigurisë;
- Përdorimi i disiplinës së duhur pa ashpërsi;
Prindërit që përdorin këto praktika mund ta ndihmojnë fëmijën e tyre të qëndrojë i shëndetshëm, të jetë i sigurt dhe të jetë i suksesshëm në shumë fusha – emocionale, të sjelljes, njohëse dhe sociale.
Përmbledhje
Prindërit, gjyshërit, ofruesit e fëmijërisë së hershme dhe kujdestarët e tjerë mund të marrin pjesë në monitorimin e zhvillimit.
Kjo vëzhgon sesi fëmija juaj rritet dhe ndryshon me kalimin e kohës dhe nëse fëmija juaj i përmbush piketa tipike të zhvillimit në lojë, mësim, të folur, sjellje dhe lëvizje.
Nëse fëmija juaj nuk është duke përmbushur pikat kryesore për moshën e tij, ose nëse jeni i shqetësuar për zhvillimin e fëmijës suaj, bisedoni me mjekun apo psikologun dhe ndani shqetësimet tuaj. Mos prisni!
Burimi: Psikologu Online
