Shqetësimet për zhvillimin e të folurit te fëmijët janë të zakonshme, veçanërisht kur fëmija nuk flet aq shpejt sa bashkëmoshatarët e tij. Prindërit shpesh shqetësohen nëse këto vonesa janë shenja të autizmit ose thjesht pjesë e zhvillimit të zakonshëm të gjuhës.
Është thelbësore të kuptohet ndryshimi midis vonesës në të folur dhe autizmit për të ofruar mbështetje të duhur dhe për të qetësuar shqetësimet.
Ja disa shenja që tregojnë se fëmija mund të ketë vonesë në të folur, por jo autizëm:
Komunikimi i fortë Joverbal
Një nga dallimet kryesore midis fëmijëve me vonesë në të folur dhe atyre me autizëm është aftësia për të komunikuar në mënyrë jo-verbale. Një fëmijë me vonesë në të folur shpesh mund të shprehë nevojat dhe dëshirat e tij përmes gjesteve, mimikës ose duke treguar me gisht. Ata mund të tundin kokën për të thënë “po” ose “jo” ose të përdorin shprehje të fytyrës për të komunikuar gëzim, trishtim ose frustrim.
Komunikimi jo-verbal është një tregues i rëndësishëm i lidhjes sociale dhe njohjes së emocioneve të të tjerëve. Fëmijët me vonesë në të folur mund të përdorin këto mjete për të kompensuar mungesën e fjalëve, duke treguar se ata janë të vetëdijshëm për mjedisin dhe të angazhuar emocionalisht me njerëzit përreth tyre. Për shembull, ata mund të tregojnë me gisht një lodër që dëshirojnë ose të tërheqin dorën e prindit drejt diçkaje që iu nevojitet.
Nga ana tjetër, fëmijët në spektrin autik shpesh kanë vështirësi në përdorimin e gjesteve ose shprehjeve të fytyrës për të komunikuar dhe mund të duken të shkëputur emocionalisht. Prandaj, nëse fëmija juaj përdor me sukses komunikimin jo-verbal për të shprehur nevojat dhe ndjenjat, është më e mundshme që ai të ketë vetëm vonesë në të folur.
Shprehja e emocioneve
Një tjetër shenjë pozitive për fëmijët me vonesë në të folur është aftësia për të shfaqur emocione dhe për të krijuar lidhje emocionale me të tjerët. Ata mund të tregojnë dashuri, gëzim, zhgënjim ose frustrim në mënyra që janë të kuptueshme për të tjerët. Për shembull, një fëmijë që vrapon për të përqafuar prindërit pas një periudhe ndarjeje, tregon një lidhje të fortë emocionale dhe dëshirë për afërsi.
Ky reagim emocional dhe aftësia për të krijuar lidhje sociale është një tregues i rëndësishëm që fëmija po zhvillon aftësi sociale dhe emocionale në mënyrë të zakonshme. Në kontrast, fëmijët me autizëm mund të kenë vështirësi në shprehjen e emocioneve në mënyrë të kuptueshme ose mund të duken të distancuar emocionalisht.
Nëse fëmija juaj shfaq emocione në mënyrë të qartë dhe kërkon ngushëllim ose gëzim nga të tjerët, është një shenjë e mirë që tregon një lidhje emocionale të shëndetshme dhe jo autizëm.
Reagimi ndaj emrit të tyre
Një fëmijë me vonesë në të folur zakonisht reagon kur thirret në emër, duke kthyer kokën ose duke treguar shenja të tjera të vëmendjes. Ky reagim tregon se ata janë të vetëdijshëm për rrethinën dhe të lidhur me njerëzit përreth tyre. Për shembull, kur prindi thërret emrin e tyre, ata mund të ndalojnë aktivitetin që po bëjnë dhe të shikojnë drejt personit që po u flet.
Kjo tregon se fëmija po zhvillon aftësi njohëse dhe sociale në mënyrë të zakonshme, pavarësisht vështirësive në të folur. Në kontrast, fëmijët me autizëm shpesh kanë vështirësi në përgjigjen ndaj emrit të tyre ose mund të mos reagojnë fare, duke krijuar përshtypjen e mungesës së lidhjes me mjedisin.
Kuptimi i udhëzimeve të thjeshta
Edhe pse mund të mos jenë në gjendje të përgjigjen me fjalë, fëmijët me vonesë në të folur zakonisht kuptojnë dhe ndjekin udhëzime të thjeshta, si p.sh., “Më sill lodrën” ose “Ulu këtu.” Ata janë në gjendje të kuptojnë gjuhën dhe të veprojnë në përputhje me të, duke treguar zhvillim normal njohës.
Kjo aftësi për të kuptuar dhe për të reaguar tregon se vonesa në të folur nuk është rezultat i mungesës së të kuptuarit, por thjesht një vonesë në zhvillimin e të folurit. Në krahasim, fëmijët me autizëm shpesh kanë vështirësi në përpunimin e udhëzimeve dhe mund të mos i ndjekin ato në mënyrë të qëndrueshme.
Imitimi dhe përvetësimi
Fëmijët me vonesë në të folur shpesh imitojnë tingujt, fjalët ose veprimet e të tjerëve. Ata mund të përpiqen të përsërisin tingujt ose fjalët që dëgjojnë, edhe nëse nuk i artikulojnë qartë. Ky përpjekje për të imituar tregon një dëshirë për të mësuar dhe për të komunikuar, gjë që është shenjë e zhvillimit të shëndetshëm.
Në të kundërt, fëmijët me autizëm shpesh kanë vështirësi në imitim dhe mund të mos shfaqin interes për të kopjuar tingujt ose veprimet e të tjerëve.
Angazhimi në lojëra dhe interaksione sociale
Një tjetër tregues i rëndësishëm është aftësia e fëmijës për të luajtur me bashkëmoshatarët, për të bërë kontakt me sy dhe për të shfaqur interes për aktivitetet sociale. Fëmijët me vonesë në të folur janë shpesh të gatshëm për të marrë pjesë në lojëra të përbashkëta dhe për të ndarë gëzimin me të tjerët.
Ata mund të shfaqin dëshirë për të bashkëvepruar me të rriturit dhe fëmijët e tjerë, duke u përqafuar ose duke qeshur kur janë të lumtur. Këto sjellje tregojnë zhvillim të shëndetshëm social dhe emocional.
Ndërsa çdo fëmijë zhvillohet me ritmin e tij, është e rëndësishme të kuptohet ndryshimi midis vonesës në të folur dhe autizmit për të ofruar mbështetje të përshtatshme. Nëse jeni të shqetësuar për zhvillimin e të folurit të fëmijës tuaj, konsultohuni me një logoped ose pediatër për një vlerësim të saktë dhe rekomandime profesionale.
*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Rrjetit të Prindërve të Kosovës në Viber.
