Përdorimi i alkoolit dhe drogave, qofshin ato nga vetë fëmijët apo nga prindërit e tyre, ka ndikime të thella dhe të shumëanshme në jetën e një fëmije. Këto ndikime fillojnë që para lindjes dhe shtrihen gjatë gjithë fëmijërisë dhe adoleshencës. Disa pasoja janë të dukshme, të tjera mbesin të fshehura, por ndikojnë drejtpërdrejt në zhvillimin emocional, social dhe fizik të fëmijës./prindërimi
Ndikimi që nga mitra: një fillim i rrezikuar
Konsumimi i alkoolit ose substancave narkotike nga nëna gjatë shtatzënisë është një nga format më të rrezikshme të ekspozimit të një fëmije. Gjatë tre muajve të parë të shtatzënisë zhvillohen organet thelbësore, dhe çdo substancë toksike që hyn në trupin e nënës mund të dëmtojë në mënyrë të pakthyeshme strukturën dhe funksionet e trupit të fetusit. Pirja e alkoolit lidhet ngushtë me sindromën e alkoolit fetal, një gjendje që shfaqet me vonesa në zhvillim, çrregullime të sjelljes dhe vështirësi të theksuara në të nxënë.
Sipas një studimi të publikuar nga National Institute on Drug Abuse (2023), edhe sasi të vogla të alkoolit gjatë shtatzënisë mund të kenë ndikime të qëndrueshme në funksionimin ekzekutiv të trurit të fëmijës.
Jeta në një shtëpi me prani të drogave: pasiguri dhe traumë e vazhdueshme
Në një familje ku njëri ose të dy prindërit përballen me përdorim të varur të substancave, fëmijët rriten në një mjedis të pasigurt. Prindi shpesh nuk është emocionalisht i qasshëm, ka vështirësi në vendosjen e kufijve dhe është më i prirur për stil prindëror ekstrem qoftë shumë autoritar, qoftë shumë lejuar.
Përdorimi i drogave shpesh shoqërohet me dhunë në familje, mungesë stabiliteti financiar dhe aktivitete kriminale, gjë që ekspozon fëmijët ndaj frikës, turpit dhe izolimit social. Siç thekson një raport i UNICEF 2024, fëmijët që rriten në mjedise të tilla kanë më shumë gjasa të zhvillojnë probleme emocionale, të kenë vështirësi në shkollë dhe të përsërisin modelet e varësisë në jetën e tyre të mëvonshme.
Kur vetë fëmijët bien pre e varësisë
Adoleshentët janë veçanërisht të cenueshëm ndaj alkoolit dhe drogave, veçanërisht ata që vijnë nga familje ku këto substanca janë të pranishme. Përdorimi shpesh nuk ndodh për shkak të kuriozitetit, por si mënyrë për të përballuar traumat, neglizhencën apo dhunën. Është thelbësore që të rinjtë të mos gjykohen për sjelljen e tyre, por të mbështeten me ndihmë profesionale, këshillim dhe edukim të përshtatur për ta. Shkollat dhe komunitetet kanë rol kyç në identifikimin e hershëm të shenjave të përdorimit dhe në ndërtimin e programeve parandaluese.
Rëndësia e reziliencës: fuqia për t’u ringritur
Jo të gjithë fëmijët që përballen me përdorimin e substancave në familje përfundojnë të dëmtuar në mënyrë të përhershme. Disa zhvillojnë strategji të jashtëzakonshme përballuese, ndërtojnë lidhje mbështetëse dhe arrijnë të dalin nga kjo rrethinë me dinjitet dhe vetëbesim. Kjo reziliencë shpesh vjen nga ndihma e një mësuesi, një gjyshi, një shoku ose ndonjë profesionist që e kupton dhimbjen e tyre.
Sipas Harvard Center on the Developing Child, fëmijët që kanë një marrëdhënie të qëndrueshme me të paktën një të rritur të kujdesshëm kanë më shumë gjasa të kapërcejnë traumat dhe të zhvillohen në mënyrë të shëndetshme.
“Varësia nuk e shkatërron vetëm individin, por shuan dritën në sytë e fëmijëve që presin dashuri dhe siguri.” – Crystal Oertle
Çfarë mund të bëjmë si shoqëri?
Përgjegjësia nuk i takon vetëm prindit. Institucionet arsimore, sektori i shëndetësisë, komuniteti dhe çdo individ kanë një rol për të luajtur. Investimi në programe ndërgjegjësimi, terapi familjare, edukim për shëndetin mendor dhe ndihmë sociale është thelbësor për të ndalur këtë cikël. Vetëm duke ndërtuar ura bashkëpunimi dhe duke fuqizuar prindërit dhe fëmijët, mund të ndërtojmë një të ardhme të sigurt.
Përdorimi i alkoolit dhe substancave narkotike nga prindërit është një shkelje e rëndë e përgjegjësisë morale dhe ligjore që ata kanë ndaj fëmijëve të tyre. Kur një prind përdor lëndë që dëmtojnë vetëdijen, gjykimin dhe vetëkontrollin, ai nuk është më në gjendje të ofrojë sigurinë, mbështetjen emocionale dhe përkujdesjen e vazhdueshme që çdo fëmijë meriton. Kjo gjendje jo vetëm që cenon mirëqenien e menjëhershme të fëmijës, por vendos themele të pasigurta për të ardhmen e tij.
Mjediset ku alkooli dhe droga janë të pranishme prodhojnë pasiguri, stres kronik, dhunë dhe shpërfillje të nevojave më themelore të fëmijës. Prandaj, ndalimi i prerë dhe i padiskutueshëm i përdorimit të tyre duhet të jetë normë për çdo familje që dëshiron të ruajë dinjitetin, pastërtinë morale dhe shëndetin mendor e fizik të gjeneratës së ardhshme.
Fëmijët, të cilët janë në një fazë të ndjeshme zhvillimi emocional dhe moral, nuk duhet kurrsesi të ekspozohen apo t’u jepet liri në eksperimentimin me alkool apo droga, pavarësisht rrethanave. Konsumimi i këtyre substancave në adoleshencë është i lidhur ngushtë me rënie të suksesit shkollor, probleme të thella psikologjike, vetë-dëmtim, agresivitet dhe humbje të vlerave jetësore.
Prindërit që u japin fëmijëve mesazhin e lejuar, të heshtur apo të drejtëpërdrejtë për përdorimin e tyre, në thelb po prishin qëllimisht të ardhmen e tyre.
