Të jesh kaq “online” sa të ndryshosh zhargon është me sa duket një gjë e madhe.
Nëse jeni duke kërkuar një term për të përshkruar ndikimin e bollëkut të materialit online tek mendjet e fëmijëve dhe të rinjve, le të prezantojmë “kalbjen e trurit”. Ky term, që këtë vit është shpallur fjala e vitit nga Fjalori i Oksfordit, ka fituar një përhapje të jashtëzakonshme.
Origjina dhe përkufizimi i termit
Ekipi i Fjalorit të Oksfordit ka raportuar se përdorimi i termit “kalbja e trurit” u rrit me 230% nga viti 2023 deri në 2024, me një shpërthim përhapjeje në pjesën e dytë të vitit. Sipas Oksfordit, “kalbja e trurit” përkufizohet si: “Përkeqësim i supozuar i gjendjes mendore ose intelektuale të një personi, veçanërisht si rezultat i mbikonsumimit të materialit – kryesisht përmbajtjes së parë të parësishme ose jo sfiduese online. Gjithashtu: diçka që mund të çojë në një përkeqësim të tillë.”
Megjithëse tingëllon si një term modern, “kalbja e trurit” ka një histori më të gjatë. Ai daton që nga viti 1854, kur Henry David Thoreau në librin e tij Walden e përdorte për të përshkruar prirjen e shoqërisë për të zhvlerësuar idetë komplekse në favor të atyre më të thjeshta.
Një zhargon i ri për një brez të ri
“Brain rot” është një term i lidhur ngushtë me zhargonin e brezave Gen Z dhe Gen Alpha, të cilët kalojnë shumë kohë online. Këto hapësira, që variojnë nga TikTok, Snapchat dhe YouTube deri te komunitetet e lojërave si Roblox dhe Minecraft, krijojnë një univers të ri kulturor dhe gjuhësor. Vanessa Croft, mësuese e shkollës së mesme dhe nënë e tre fëmijëve, e përshkruan “kalbjen e trurit” si “coleksione frazash ose fjalësh që kuptohen vetëm brenda kontekstit të mediave sociale”.
“Njohuria e këtij zhargoni është tregues kyç i nivelit të zhytjes së një individi në kulturën online,” thotë Croft. Shumë të rinj të Gen Z dhe Gen Alpha flasin me fjali të plota të bazuara në zhargonin e “kalbjes së trurit”, duke krijuar shpesh vështirësi për të tjerët jashtë komunitetit të tyre.
Dallimi mes brezave
Një nga karakteristikat dalluese të “kalbjes së trurit” është paqartësia. Termat e brezave të mëparshëm kishin përkthime më të drejtpërdrejta: “bling” i referohej bizhuve me shkëlqim, ndërsa “merr një pilulë të ftohtë” nënkuptonte të relaksohesh. Nga ana tjetër, zhargoni modern si “Skibidi Ohio rizz” mund të ketë kuptime të ndryshme ose të mos ketë kuptim fare.
Profesori i komunikimit, Tess Coward, thotë se “për disa, ‘kalbja e trurit’ është një gjendje ku shakatë dhe tendencat e internetit dominojnë mendjen tuaj deri në pikën që është e vështirë të komunikosh pa zhargon online.”
A është e dëmshme “Brain Rot”?
Disa institucione akademike në botë kanë filluar të ndalojnë përdorimin e zhargonit në klasa, duke theksuar se kjo gjuhë mund të pengojë zhvillimin e aftësive të duhura të komunikimit. Por Stefano Lodola, mësues i gjuhës dhe pronar i Think Languages, e shikon ndryshe. Ai thotë: “Këto terma pasqyrojnë humorin, vlerat dhe përvojat e brezit që i krijon dhe i përdor ato.”
Për prindërit që luftojnë të kuptojnë këtë zhargon, Lodola këshillon një qasje të hapur. “Pyesni fëmijët tuaj për kuptimin e këtyre termave dhe përdorini ato biseda për të ndërtuar lidhje më të thella. Kurioziteti mund ta kthejë një pengesë në një mundësi për të mësuar dhe për të kuptuar kulturën dixhitale të fëmijëve tuaj.”
Përtej zhargonit
Ndërsa disa mund ta shohin “kalbjen e trurit” si një fenomen shqetësues, të tjerët e konsiderojnë atë një shprehje të evoluar të kreativitetit kulturor të brezave të rinj. Pranimi i zhargonit si pjesë e kulturës moderne mund të ndihmojë në kapërximin e boshllëqeve brezash dhe ndërtimin e urave të reja komunikimi.
- ‘Brain rot’ u shpall Fjala e Vitit në Oxford 2024 . Shtypi i Universitetit të Oksfordit . 2 dhjetor 2024.
Autorë: Evan Porter dhe Sari Hitchins, kontrolluar Sarah Scott
Solli në shqip: Prinderimi.com
*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Rrjetit të Prindërve të Kosovës në Viber.
