Kur fëmijët zhvillojnë aftësinë për të kuptuar dhe komunikuar, ata jo vetëm që ndërveprojnë më mirë me të tjerët, por edhe mësojnë më shumë për botën që i rrethon. Studimet tregojnë se aftësitë e hershme gjuhësore ndikojnë në rezultatet e mëvonshme të jetës, duke përfshirë suksesin në shkollë dhe më tej në karrierë.
Fëmijët me aftësi më të mira gjuhësore kanë më shumë lehtësi në rregullimin e emocioneve dhe ndërveprimin me bashkëmoshatarët, sepse mund të shprehin mendimet, ndjenjat dhe idetë e tyre në mënyrë më të qartë. Për më tepër, ata janë më të përgatitur për shkollë dhe kanë më shumë gjasa të jenë të suksesshëm në të ardhmen.
Duke marrë parasysh rëndësinë e zhvillimit të gjuhës, është thelbësore që prindërit, gjyshërit, kujdestarët dhe edukatorët të ndihmojnë në ndërtimin e këtyre aftësive. Më poshtë janë tre mënyra të dobishme për të mbështetur zhvillimin gjuhësor te fëmijët.
1. Përdorni sa më shumë gjuhën rreth fëmijëve
Të folurit me dhe rreth fëmijëve i ndihmon ata të mësojnë gjuhën. Kjo është e rëndësishme për fëmijët e të gjitha prejardhjeve kulturore dhe ekonomike. Sasia dhe cilësia e gjuhës që ata dëgjojnë ndikon drejtpërdrejt në zhvillimin e tyre.
Hulumtimet tregojnë se fëmijët që dëgjojnë më shumë fjalë dhe fjali kanë një fjalor më të pasur dhe aftësi më të forta gjuhësore. Prandaj, flisni sa më shumë me fëmijët tuaj, edhe nëse ata ende nuk flasin. Edhe foshnjat mësojnë duke dëgjuar tingujt dhe ritmin e gjuhës që i rrethon.
Si ta bëni këtë?
- Komentoni veprimet dhe mjedisin përreth fëmijës. Për shembull, në një park mund të thoni:
“Shiko atë pemën e gjelbër. Është një panje. Sa pemë shohim? Kjo pemë duket ndryshe nga ajo pranë stolave.” - Përdorni një larmi fjalësh dhe strukturash fjalish. Në vend që vetëm të etiketoni një qen, përshkruani atë:
“Shiko atë qen. Është i madh dhe me qime të buta. Ai po vrapon pas topit. A mendon se do ta kapë?” - Bëni pyetje që fillojnë me kush, çfarë, kur, ku, pse për të inkurajuar fëmijën të japë përgjigje më të detajuara.
- Përdorni shprehje të hapura si “Më trego më shumë”, “Dhe pastaj çfarë ndodhi?” dhe prisni disa sekonda për t’i dhënë fëmijës kohë të përgjigjet.
2. Lexoni libra me fëmijët çdo ditë
Leximi i përbashkët është një mundësi e shkëlqyer për të zgjeruar fjalorin dhe për të përmirësuar të kuptuarit gjuhësor të fëmijës. Librat prezantojnë fjalë të reja dhe struktura fjalish që shpesh nuk përdoren në të folurën e përditshme.
Leximi ndihmon gjithashtu fëmijët të përqendrohen për periudha më të gjata kohore, gjë që i përgatit për sukses në shkollë. Prandaj, përpiquni ta bëni leximin pjesë të rutinës së përditshme.
Si ta bëni më efektiv?
- Përshkruani figurat dhe jepni përkufizime për fjalët e reja.
- Bëni pyetje për të inkurajuar të menduarit kritik dhe ndërveprimin, si “Çfarë mendon se do të ndodhë më pas?”
- Lidhni historinë me përvojat personale të fëmijës për ta bërë më të kuptueshme.
- Lejoni fëmijën të kthejë faqet e librit dhe ta inkurajoni të tregojë historinë sipas mënyrës së tij.
3. Angazhohuni në ndërveprime “shërbe dhe kthe”
Zhvillimi i gjuhës ndodh përmes ndërveprimeve të përditshme mes fëmijës dhe kujdestarëve. Ndërveprimet e ndjeshme, të njohura si “shërbe dhe kthe” (serve and return), funksionojnë si një lojë tenisi: fëmija “shërben” duke bërë një gjest, duke bërë një pyetje ose duke thënë diçka, dhe kujdestari e “kthejnë” duke iu përgjigjur.
Për shembull, nëse një foshnjë lëshon një tingull si “da”, mund të përgjigjeni duke e përsëritur atë dhe duke e zgjeruar, si “dada! Po kërkon babin?” Ky lloj ndërveprimi inkurajon fëmijën të mësojë më shumë fjalë dhe të kuptojë strukturën e gjuhës.
Si të praktikoni këtë ndërveprim?
- Kushtojini vëmendje sinjaleve të fëmijës, si zërat, mimikat apo lëvizjet.
- Përgjigjuni sinjaleve të tyre me një koment ose pyetje për të vazhduar bisedën.
- Përdorni zëra dhe gjeste për ta bërë ndërveprimin më tërheqës.
Edhe foshnjat përfitojnë nga këto ndërveprime! Kur flisni me një foshnjë, bëni një pauzë për ta lejuar të “përgjigjet”, qoftë edhe me një tingull apo buzëqeshje. Kjo i ndihmon të kuptojnë që komunikimi është një proces i dyanshëm.
Autorë: Prof. Audrey Ann D., & Lorraine Reggin & Prof. Penny P., & Prof. Sheri Madigan dhe Prof. Susan Graham.
Përktheu dhe përshtati: Prindërimi
*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Rrjetit të Prindërve të Kosovës në Viber.
