Për prindërit, kujdestarët dhe mësuesit, shpesh është joshëse të bazojmë të menduarit tonë në zhvillimin e fëmijës rreth asaj që ne e kuptojmë si “normale”. Shumë herë ne e bëjmë këtë pa u menduar, duke e përshkruar një fëmijë si “duke bërë mirë” në një temë dhe “pas” në një tjetër.
Sa herë që bëjmë këtë lloj krahasimi, ne kemi një lloj standardi mendor ose matës në kokën tonë: për shembull, një fëmijë i vogël duhet të jetë në gjendje të ngjitet në mobilje në moshën dy vjeçare. Gjithnjë e më shumë, studiuesit e zhvillimit të fëmijëve po argumentojnë se e njëjta gjë ndodh në kërkimin e zhvillimit të fëmijëve – studimi se si zhvillohen sjelljet dhe aftësitë si gjuha.
Shumë nga studimet që pretendojnë se hulumtojnë zhvillimin e fëmijëve në mënyrë të nënkuptuar ose në mënyrë eksplicite, pretendojnë se gjetjet e tyre janë universale.
Mund të ketë shumë arsye për këtë. Ndonjëherë ka një tundim për të mbivlerësuar përfundimet, ndonjëherë mund të jetë mënyra se si interpretohen gjetjet nga lexuesit ose media. Rezultati është se ajo që është gjetur në një grup fëmijësh merret më pas si standard – matësi me të cilin krahasohen kërkimet e ardhshme.
Pjesa më e madhe e hulumtimit se si zhvillohen fëmijët vijnë nga vende më të pasura, perëndimore , në veçanti SHBA, MB, Holanda, Gjermania dhe Franca. Shanset janë, nëse keni dëgjuar për momente historike në zhvillimin e fëmijëve, ato janë zhvilluar në një nga këto vende.
Kjo është aq shumë sa mund të jetë sfiduese për të bërë kërkime bazë mbi zhvillimin e fëmijëve në vendet në zhvillim, pasi kolegët dhe recensuesit do të kërkojnë ose kërkojnë krahasime me popullsinë perëndimore për të vënë në kontekst gjetjet nga këto rajone. Sigurisht pa e kuptuar, këta moshatarë dhe recensues i kanë vendosur si normë fëmijët perëndimorë.
Por, a është e drejtë të bëhen këto krahasime? Një nga gjërat e ndërlikuara rreth hulumtimit të zhvillimit të fëmijëve është se ai ndodh brenda një konteksti kulturor dhe social nga i cili nuk mund të hiqet. Por ky kontekst është shpesh i çrregullt. Dallimet në mjedisin fizik, stilet e prindërimit, vendndodhjen, klimën e kështu me radhë, të gjitha ndërveprojnë për të formuar mënyrën se si rriten fëmijët .
Përveç këtyre dallimeve, ka edhe ndryshime individuale. Këto mund të jenë, për shembull, kurioziteti, ndrojtja dhe neurodiversiteti, të cilat të gjitha mund të përcaktojnë se si një fëmijë formon mjedisin e tij të të mësuarit.
Merrni për shembull fushën e zhvillimit motorik në foshnjëri – studimi se si fëmijët mësojnë të lëvizin. Shumë prindër në veçanti mund të jenë të njohur me tabelat që tregojnë se kur mund të presin që fëmija i tyre të ulet, të zvarritet, të qëndrojë dhe të vrapojë. Ekzistenca e këtyre tabelave e bën atë të duket mjaft universale dhe shpesh zhvillimi motorik i fëmijës vlerësohet në përputhje me rrethanat.
Kjo ka kuptim. Hulumtimi i hershëm ishte i preokupuar me zbulimin e asaj që ishte normale dhe ka kuptim të përpiqemi të mbështesim fëmijët që mund të jenë në rrezik për të mbetur prapa. Koha dhe rendi i hetuar në atë kohë çuan në normat dhe shkallët që ne përdorim ende sot.
A është universale diçka si koha e zhvillimit motorik? Është e lehtë të imagjinohet se mund të jetë. Kur nuk ka pengesa fizike ose njohëse, ne të gjithë mësojmë të ulemi dhe të qëndrojmë në këmbë, kështu që në sipërfaqe duket e drejtë të thuhet se kjo mund të jetë.
Por rezulton se konteksti në të cilin zhvillohen fëmijët luan një rol të madh edhe në diçka në dukje universale si kjo. Në vendet dhe kulturat ku foshnjat marrin në mënyrë rutinore masazhe të forta nga kujdestarët, si në Xhamajka, zhvillimi motorik është i përshpejtuar . Është e qartë se një normë e zhvilluar në një kulturë mund të mos përkthehet mirë në një tjetër.
Përtej normave
Është e qartë të shihet se problemet e theksuara më sipër nuk janë unike për zhvillimin motorik. Në fusha si zhvillimi i gjuhës apo zhvillimi social, komponenti kulturor është edhe më bindës.
Thjesht nuk ka asnjë mënyrë për të kuptuar këto elemente të zhvillimit të fëmijës pa kuptuar edhe kontekstin në të cilin ato zhvillohen. Çdo fëmijë po zhvillohet brenda një konteksti dhe sado normale të jetë kultura jonë, nuk ka asnjë normë objektive pa kontekst me të cilën mund t’i krahasojmë fëmijët e tjerë. Do të thotë, duhet të përqafojmë rrëmujën.
Nëse mendojmë për zhvillimin normal të fëmijës si diçka që ndodh, studiuesit humbasin të kuptojnë dinamikën e vetë zhvillimit. Por më keq, edukatorët dhe kujdestarët mund të mos e kuptojnë se zhvillimi është diçka mbi të cilën ne mund të veprojmë dhe të humbasin një mundësi për të miratuar ndryshim.
Një pjesë e rëndësishme e të parit të zhvillimit të fëmijëve si të ndërthurur me kulturën është se ai nuk nënkupton vetëm mbledhjen e të dhënave nga kulturat e tjera, por përfshirjen e komuniteteve lokale dhe perspektivat e kërkimit. Të kuptosh komunitetet do të thotë t’i dëgjosh, t’i fuqizosh dhe t’u bësh hapësirë atyre që të kenë një zë.
Lëvizja përtej një kuptimi perëndimor të zhvillimit të fëmijëve nuk do të përfitojë vetëm nga studiuesit dhe do të çojë në shkencë më të saktë, por shpresojmë të përfitojë të gjithë ata që punojnë me fëmijët në mbarë botën.
Autor: Stephen Khan
Solli në shqip: Prinderimi.com
*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Rrjetit të Prindërve të Kosovës në Viber.
