ARSIMI
V
Një nga gabimet e sistemit tonë arsimor është edhe mosveprimi pedagogjik në rrafshin kohor/kronologjik. Historia që i mësohet fëmijës nis që nga koha e gurit; nga njerëzit e egër me sëpata në dorë. Dhe kur futemi te periu- dha historike, nisja bëhet me Egjiptine lashtë, Mesopota- minë dhe qytetërimin grek, dhe më pas kalohet te ai romak. Kjo skemë i duket shumë ters nxënësit, e huaj, dhe deri diku primitive. Në lëndën e letërsisë, leksionet e para janë mbi letërsinë e divanit², dhe synimi është të arrihet deri në ditën e sotme. Por, në fakt, duhet të jetë e kundërta. Së pari, nxënësi duhet të njohë e të dijë të sotmen. Kjo vijë duhet të ndiqet edhe në art, mendim dhe filozofi. Në orën mësimore, fillimisht fëmija duhet të njihet me gjërat aktuale, duke nisur me njohjen e rrethit ku jeton, zonën dhe qytetin; brezin e babait dhe të gjyshit; duhet të nisë nga e sotmja dhe të ecë drejt të kaluarës. Për shembull, në letërsi duhet të njohë shkrimtarët dhe poetët e rajonit të vet, më pas ata të vendit në përgjithësi, të shekullit XX, pra të fillojë me “të Dytën e Re” (İkinci Yeni)³ dhe të mëpasmit, periudhën e Orhan Veliut; më tej Xhahit Sitkin, Ahmet Muhibin, Nexhip Fazëllin dhe poetët e rrokjes (hececiler), Jahja Ke- malin, Ahmet Hashimin, Mehmet Akifin, pjsëtarët e lëviz- jes Fecr-i Ati (Agimi i Ardhshëm), Servet-i Fünun, Edebiyat-, Cedide (Letërsia e Re), periudhën e Tanzimatit dhe më pas Letërsinë e Divanit. Pra kjo është vija që duhet ndjekur, nga tashmja drejt të kaluarës. Ekolët e ndryshëm mund të ra- dhiten kronologjikisht.
Edhe në lëndën e historisë, së pari duhen mësuar perso- nalitet historike të qytetit, më tej historinë e shekullit XX dhe më pas mund të vijohet shekull pas shekulli. Fillimisht duhet të trajtohet historia e Turqisë, më pas ajo e vendeve europiane dhe aziatike. Duhet rrokur mirë e gjerësisht his- toria osmane, ajo e selxhukëve, e shteteve të tjera islame: Andaluzia, abasitët, emevitët, periudha e Profetit e kështu me radhë. Më pas vjen Mesjeta e Europës, historia antike, shekujt e parë, shekujt para erës sonë.
Për sa i përket temave abstrakte, së pari duhet elabo- ruar se si ka dalë në pah një çështje e caktuar; duhen njohur ata që e kanë problematizuar, pra historiku. Në disiplina dhe shkenca si matematika, gjeometria, fizika dhe kimia nuk duhet hyrë menjëherë në materie. Nxënësi duhet përgatitur mirë, dhe kështu, dalëngadalë, të shkojë drejt abstraktes.
Një rrugë e gabuar është ndjekur edhe te mësimi i shkrim-leximit. Mësimi niste me shkronjat, të cilat më pas duheshin lidhur. Kjo është një metodë që s’i përshtatet jetës. Fëmija e mësonte me shumë vonesë e me vështirësi shkri- min dhe leximin. Bëhej fjalë për një metodë artificiale; nga- që në natyrë, shkronjat nuk jetojnë veç e veç. Më pas kjo metodë e gabuar u braktis. Tani nxënësit i mësojnë fjalët drejtpërdrejt, si klishe. Tani ata mësojnë se fjala mollë ekzis- ton pavarësisht konceptit të mollës. Gjatë mësimit të shkri- mit, nxënësi i kupton dalëngadalë elementet abstrakte,shkronjat, rrokjet dhe ngjitjen e tyre. S’ka dyshim se kjo është një metodë më e drejtë.
Si përfundim, mund të themi se duhen bërë ndryshime të mëdha në sferën e sistemit tonë arsimor, se klasikët duhet të mësohen në shkollën e mesme.
Shpresojmë që këto ndryshime do të jetësohen!
Sezai Karakoç, ‘’Mendime dhe koncepte’’
Përgatiti: Prinderimi.com
