Në episodin e veçantë të podcast-it “The Conversation Weekly”, tre redaktorë shkencorë nga botimet e “The Conversation” në mbarë botën diskutuan mbi zhvillimet kryesore në botën e shkencës dhe teknologjisë për vitin 2025. Prezantuesja Gemma Ware i bashkohet Paul Rincon nga Mbretëría e Bashkuar, Elsa Couderc nga Franca dhe Signe Dean nga Australia për të shqyrtuar këto tema. (Shënim: Podcasti është në gjuhën angleze).
Inteligjenca Artificiale (AI)
Teknologjia e AI vazhdon të transformojë shpejt botën, dhe një nga fushat me potencial të madh rritjeje në vitin 2025 është ajo e njohur si AI agjenturore. Kjo teknologji do të lejojë AI-në të veprojë në mënyrë të pavarur në pajisjet tona, duke ndihmuar në detyra të ndryshme praktike dhe kompjuterike.
Ndër të tjera, pritet një zhvillim i robotëve që inkorporojnë AI, siç është rasti i robotit Optimus të Tesla-s. Edhe pse ky vizion mbetet ende larg realitetit të përdorimit masiv në së përditshmen tonë, hapat teknologjikë po përshpejtohen.
Zhvillimet në AI janë gjithashtu në qendër të vëmendjes së shkencës: dy shkencëtarë nga Google DeepMind fituan Çmimin Nobel në Kimi për 2024 për krijimin e AlphaFold2, një program që mund të parashikojë me saktësi formën e proteinave. Vitin e ardhshëm, AI do të vazhdojë të përdoret në fushat e zbulimit të barnave, projektimit të materialeve të reja dhe krijimit të sistemeve paralajmëruese për cuname dhe tërmete.
Misionet hapësinore
Viti 2025 pritet të shënojë hapa të rëndësishëm në eksplorimin hapësinor, edhe pse disa misione janë vonuar. Misioni Artemis II i NASA-s, i cili synon rikthimin e astronautëve në orbitën e Hënës, dhe misioni Gaganyaan i Indisë, që synon dërgesën e parë me ekuipazh në hapësirë, janë shtyrë.
Ndërkaq, Kina planifikon nisjen e misionit Tianwen-2 për të kthyer mostra nga asteroidet në maj 2025. Të dhënat e para nga teleskopi Euclid i Agjencisë Evropiane të Hapësirë do të publikohen në mars, duke hapur rrugën për të kuptuar origjinën dhe përhapjen e energjisë dhe materies së errët.
Në Mars, Roveri i NASA-s, Perseverance, do të vazhdojë eksplorimin e kraterit Jezero, me shpresën për të zbuluar gurë që mund të mbajnën shenja të jetës së kaluar në planetin e kuq.
Ndërlidhjet Tru-Makinë
Progresi në teknologjitë që lidhin trurin me makineritë po avancon me hapa gjigandë. Një implant i trurit që lejoi një burrë të paralizuar të ecte në vitin 2023 ka hapur dyert për kërkime të reja. Neuralink i Elon Musk ka filluar prova klinike në Kanada për testimin e implanteve që mund të mundësojnë kontrollimin e pajisjeve përmes mendimeve.
UNESCO pritet të miratojë një rekomandim për të drejtat e neuroneve në fund të vitit 2025, duke përfshirë privatësinë mendore dhe etikën e neuroteknologjive. Kjo çështje mund të bëhet një temë e madhe debati global.
Kompjuterët kuantikë
Google ka prezantuar një procesor të ri kompjuterik kuantik të quajtur Willow, i cili ul ndjeshëm gabimet që zakonisht ndodhin në kompjuterët kuantikë. Viti 2025 është shpallur ”Viti Ndërkombëtar i Shkencës dhe Teknologjisë Kuantik” nga OKB-ja, dhe priten zhvillime të reja në këtë fushë.
Fusioni Bërthamor
Një fushë me investime të mëdha është ajo e shkrirjes bërthamore. Një projekt i madh për fundin e vitit 2025 është përfundimi i reaktorit Sparc nga kompania Commonwealth Fusion, me qëllimin që të prodhojë më shumë energji sesa përdohet për procesin.
Autorët: Elsa Couderc, Gemma Ware, Paul Rincon dhe Signe Dekan.
Solli në shqip: Prinderimi.com
*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Rrjetit të Prindërve të Kosovës në Viber.
