Pak veshje ngjallin po aq polemika sa hixhabi/shamia. E përkthyer nga arabishtja si ndarje, perde ose pengesë, ndonjëherë hixhabi i referohet shamisë së veshur nga gratë muslimane, dhe ndonjëherë i referohet konceptit më të gjerë të praktikimit të modestisë. Hixhabi është në thelb një kulturë e brendshme më shumë sesa e jashtme.
“Shamia është vello shpirtërore që mbron shpirtëroren e dikujt kundër çdo gjëje që ndikon negativisht në lidhjen e përgjithshme me Zotin,” thotë Dr. Zuleyha Keskin, profesoreshë e asociuar në Qendrën për Studime dhe Qytetërim Islam në Universitetin Charles Sturt (CSU).
Stigmatizimi i vajzave muslimane për veshjen e shamisë vetëm sa ushqen perceptimin se gratë muslimane gjykohen negativisht dhe stereotipizohen mbi bazën e veshjes së tyre, në vend të aftësive dhe cilësive që ato ofrojnë.
Në rastin e freskët në vendin tonë, me fillimin e vitit të ri shkollor, nxënësja shembullore A.D., u pezullua nga gjimnazi “Bedri Pejani” në Komunën e Pejës duke ia pamundësuar ndjekjen e mësimeve shkaku i bartjes së shamisë. Ky rast nuk ishte i vetmi, ishte vazhdim i një situate të pazgjidhur tash e disa vite në Kosovë, rajon e botë.
Sipas Drejtorit të Arsimit në Komunën e Pejës, Naser Gega, nxënësja e klasës së dymbëdhjetë në gjimnazin ‘Bedri Pejani’, A.D., e cila ka vendosur që të mbulohet, nuk është përjashtuar nga shkolla, por është pezulluar nga procesi mësimor derisa ta largojë shaminë. Gega ndër të tjera shtoi se, nuk ka pranuar asnjë ankesë lidhur me rastin në fjalë, ndërkohë që theksoi tutje se në këtë rast vetëm është zbatuar udhëzimi administrativ. Sipas tij, shkolla dhe DKA-ja janë zbatues të ligjeve dhe udhëzimit në fuqi (!!!).
“Udhëzimi administrativ neni 1.13 nuk lejon veshjet fetare nxënësit në shkollë dhe në situatën në të cilën ndodhemi është zgjedhje ma e mirë, sepse edhe shkolla edhe gjimnazi, por edhe DKA-ja, ne në këtë rast, nuk jemi hartues të ligjeve, ne jemi zbatues të ligjeve dhe udhëzimit dhe mendoj që më së miri duhet një deklarim i Ministrisë së Arsimit, na jemi zbatues ndaj tyre dhe i kishim dhanë zgjedhje kësaj çështje“ – shtoi ai.
Lexo poashtu: https://prinderimi.com/18-vjecarja-nxenese-shembullore-ne-peje-largohet-nga-shkolla-per-shkak-te-shamise/
Për këtë gjë mendim ndryshe kishte Drejtori ekzekutiv i Qendrës Kosovare për Paqe, Labinot Maliqi, i cili kërkoi nga e para e këtij dikasteri qeveritar, Ministre Arbërie Nagavci, shfuqizimin e këtij udhëzimi dhe rikthimin e menjëhershëm të vajzave me mbulesë në shkollë. Ai personalisht është marrë me 50 raste të nxënësve që kishin probleme me vijimin e shkollës për shkak të bartjes së shamisë. Kërkesa të tilla kishte që nga koha e vënien së këtij udhëzimi administrativ në funksion.
Në anën tjetër, Prokuroria Themelore në Pejë ka njoftuar se rasti po trajtohet për të parë nëse ka elemente të veprës penale: ”Pasi kemi pranuar informatat përmes email-it zyrtar për rastin në fjalë, çështja i është ndarë një prokurorit të shtetit , i cili do ta trajtoj rastin se a ka elemente të veprës penale “Shkelja e statusit të barabartë të shtetasve dhe banorëve të Republikës së Kosovës”, nga neni 190 të Kodit Penal të Republikës së Kosovës”, tha zëdhënësi i Prokurorisë, Shkodran Nikçi.
Që nga viti 2014 ekziston një udhëzim administrativ i Ministrisë së Arsimit, që ndalon bartjen e shamisë në shkolla, i njëjti madje është kundërshtuar disa herë edhe nga Bashkësia Islame e Kosovë dhe shoqëria civile.
Por, sa qëndrojnë këto ndalesa?
Një ndalesë e tillë ishte bërë edhe në disa vende tjera të botës. Si shembull, Franca pas përpjekjeve për të ndaluar abajat (veshje e grave muslimane) në shkollë, ishte akuzuar për islamofobi dhe ndikim të keq në vend, rajon dhe botë. Ministri francez i Arsimit Gabriel Attal në një prononcim për mediat franceze kishte thënë se: ‘‘Veshjet e gjata, të ngjashme me mantelin, të veshura shpesh nga gratë myslimane, nuk do të lejohen në shkollat e vendit nga mandati i ri, i cili fillon në shtator.’‘
Edhe ndalimi i mëparshëm i Francës për nikabin – mbulesa të plota të fytyrës të veshura nga disa gra muslimane – shkeli të drejtat e njeriut, sipas Komitetit të Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut, në 2018.
Edhe Qeveria e Kazakistanit përmes një njoftimi zyrtar kishte ndaluar shamitë për nxënëset dhe mësueset në shkolla, megjithëse mbi 70% e popullësisë është praktikuese e Islamit. Zyrtarët thanë se kishte nevojë për të ruajtur sekularizmin, ndërkohë që kjo solli reagime të ashpra ku shumë vajza braktisen shkollën në shenjë proteste. Një argument i tillë, i paqendrueshëm është thënë për opinionin shqiptar edhe nga plotë analistë.
Administrata Shpirtërore e Myslimanëve të Kazakistanit kishte propozuar një zgjidhje për largimin e vajzave me shami nga shkolla. Sipas Myftiut Suprem të Kazakistanit, Nauryzbay Kazhy Taganuly, vajzat që duan të mbajnë hixhab duhet të mësojnë në një medrese, ose institucion arsimor mysliman, që nga klasa e 10-të e tutje.
“Një mundësi e tillë ekziston. Aty mësohen lëndët fetare dhe laike në përputhje me standardin e Ministrisë së Arsimit për arsimin e lartë,” tha Kryemyftiu. Deri më tani autoritetet nuk e kanë kundërshtuar këtë sugjerim, megjithëse ndalimi i mbajtjes së hixhabit vlen për të gjitha institucionet arsimore në Kazakistan pa përjashtim.
Shembuj të tillë të diskriminimit gjendet aktualisht edhe në shumë shtete dhe provinca tjera, duke spikatur edhe vende të mëdha si India. Në shumë vende, ligjet në lidhje me identifikimin fetar në shkolla ndryshon shumë. Në disa vende, liria e shprehjes dhe feja janë të drejta të mbrojtura, ndërsa të tjerat mund të kenë ligje që kufizojnë simbolet fetare në institucionet publike.
Ndalimi i shamisë në shkolla a është shkelje të drejtave fetare dhe kulturore?
Kufizimi i së drejtës për të mbajtur veshje fetare përbën një shkelje të nenit 9 të Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, i cili përcakton se çdokush ka të drejtën e lirisë së mendimit, ndërgjegjes dhe fesë.
Neni 9 Liria e mendimit, e ndërgjegjes dhe e fesë:
1. Çdokush ka të drejtën e lirisë së mendimit, të ndërgjegjes e të fesë; kjo e drejtë nënkupton lirinë për të ndryshuar fenë ose besimin dhe lirinë, qoftë individualisht ose kolektivisht, publikisht ose privatisht nëpërmjet kultit, mësimdhënies, praktikave dhe kryerjes së riteve.
2. Liria e shfaqjes së fesë së tij ose besimeve të dikujt nuk mund t’i nënshtrohet kufizimeve të tjera, përveç atyre të parashikuara nga ligji dhe që përbëjnë masa të nevojshme në një shoqëri demokratike në interes të sigurisë publike, për mbrojtjen e rendit publik të shëndetit ose të moralit ose për mbrojtjen e të drejtave dhe të lirive të të tjerëve.
Ndalimi i mbajtjes së hixhabit në organizata publike cenon të drejtën e një personi për lirinë e besimit dhe është një akt në kundërshtim me parimet ekzistuese kushtetuese në këtë drejtim.
Kjo e drejtë është e sanksionuar edhe nga Akti i të Drejtave të Njeriut i vitit 1998 në Mbretërinë e Bashkuar dhe forcohet më tej nga neni 27 i Paktit Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike (ICCPR), i cili garanton të drejtën e pakicave etnike, fetare dhe gjuhësore për të ruajtur kulturën e tyre. Për fëmijët, mbajtja e hixhabit mund të konsiderohet si një praktikë kulturore po aq sa edhe fetare, dhe për këtë arsye mbrohet nga e drejta e individit për identitet kulturor. Lejimi i nxënësve për të shprehur identitetin e tyre fetar dhe kulturor, u mundëson atyre të zhvillohen me një ndjenjë të sigurt të vlerës dhe vendit të tyre në shoqëri.
Neni 27: ”Nё shtetet ku ekzistojnё pakica etnike, fetare ose gjuhёsore, personat qё u pёrkasin kёtyre pakicave nuk duhet tё privohen nga e drejta qё tё kenё, sё bashku me pjesёtarёt e tjerё tё grupit tё vet, jetёn e vet tё veçantё kulturore, tё predikojnё dhe tё praktikojnё fenё e tyre ose tё pёrdorin gjuhёn e tyre.”
Neni 18, Deklarata Universale për të Drejtat e Njeriut. 1948: ”Çdokush e ka të drejtën e lirisë së mendimit, të ndërgjegjes dhe të besimit; kjo e drejtë e nënkupton edhe lirinë e ndërrimit të besimit apo të bindjes, si edhe lirinë që njeriu, qoftë vetë ose në bashkësi me të tjerët, ta shfaq publikisht ose privatisht besimin apo bindjen e vet përmes ligjërimit, ushtrimit, lutjes dhe riteve fetare.“
Neni 47, E Drejta për Arsimin:
1. Secili person gëzon të drejtën e shkollimit themelor pa pagesë. Shkollimi i detyrueshëm rregullohen me ligj dhe financohet nga fondet publike.
2. Institucionet publike sigurojnë për secilin person mundësi të barabarta për t’u arsimuar, sipas aftësive dhe nevojave të veçanta të tij/saj.
Për më tepër, kufizimi arbitrar i lirive dhe të drejtave themelore përmes një akti administrativ është i ndaluar në Republikën e Kosovës. Në bazë të nenit 55 paragrafi 1 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës „të drejtat dhe liritë e garantuara me këtë Kushtetutë, mund të kufizohen vetëm me ligj.”
Mund të duket gjë e tepruar kur flisni dhe u shpjegoni fëmijëve tuaj këto situata të nderlikuara por, fillimisht diskutimi i islamofobisë me fëmijët tuaj është hapi i parë për t’i ndihmuar ata të lundrojnë në këto tema të vështira, qoftë në lidhje me ciklin aktual të lajmeve të përditshme në botë ose thjesht për t’i ndihmuar ata të manovrojnë këto problematika më mirë.
E gjithë kjo ‘rrëmujë’ në Evropë vazhdoi të përforcohej kur asambleja kombëtare franceze votoi me shumicë dërrmuese në favor të ndalimit të mbulesave islame në shkollat shtetërore, saktësisht në vitin 2004 duke nxjerrë jashtë ligjin “simbolet ose veshjet që tregojnë në mënyrë të dukshme përkatësinë fetare të një nxënësi”., pavarësisht paralajmërimeve të reja nga udhëheqësit fetarë se ligji do të persekutonte myslimanët dhe do të inkurajonte fundamentalizmin.
Ligji i vitit 1905 që vendosi për herë të parë parimin e ‘laïcité’ në Francë kishte të bënte me garantimin e lirisë. Ai vendosi ndarjen e kishës nga shteti, ushtrimin e lirë të fesë nga qytetarët francezë dhe respektimin e të gjithë qytetarëve para ligjit, pavarësisht nga besimi. Sekularizmi imponoi neutralitet në shtetin francez dhe në institucionet publike, por nuk kërkonte asnjanësi personale nga qytetarët. Pas 11 shtatorit islamofobia ishte çdoherë e më shumë në rritje nga atëherë e deri tek sulmet e reja në Palestinë, ideja se dukshmëria e muslimanëve duhej mbajtur nën kontroll kishte hyrë në opinionin kryesor botëror. Studentët duhet të mbroheshin nga institucionet arsimore publike që ndiqnin, pavarësisht se si ata zgjidhnin të paraqiteshin. Por, parimi i laïcité kishte evoluar për të përfshirë kërkesën që individët ta bënin besimin e tyre një çështje tërësisht private.
Përtej shkollave, në vitin 2011 u bë e paligjshme për këdo që të mbulonte fytyrën në një vend publik , një masë që shihet si shënjestër e burkave myslimane. Ndërkohë, atletet femra me hixhab janë përjashtuar nga ekipet, janë ndaluar të ushtrojnë sportin e tyre, madje edhe nga Lojërat Olimpike të Parisit 2024. Mesazhi për të gjithë muslimanët është i qartë: asimilohuni ose qëndroni jashtë sferës publike.
Në Shtetet e Bashkuara, qeveritë federale dhe shtetërore nuk mund t’i ndalojnë gratë të mbajnë hixhab, megjithatë gratë muslimane vazhdojnë të përballen me kufizime në atletikë, shkolla dhe vendet e punës. Mbajtja e hixhabit mbrohet në Shtetet e Bashkuara nga e drejta e shprehjes fetare në Amendamentin e Parë të Kushtetutës së SHBA-së. Për më tepër, sipas Unionit Amerikan të Lirive Civile (ACLU), sipas Titullit VII të Aktit të të Drejtave Civile të vitit 1964, punëdhënësve u ndalohet të mohojnë akomodimet e arsyeshme për ata që praktikojnë hixhabin.
Fatkeqësisht, rrethanat në vendet e tjera evropiane nuk janë të ndryshme nga ato në Francë. Ndërsa ka disa praktika të mira, si përshtatja e uniformave të policisë për gratë që mbajnë hixhab në Britaninë e Madhe , dhe futja e hixhabit sportiv si pjesë e kodit të veshjes nga shoqata e futbollit të grave në Finlandë. Parlamenti Federal Gjerman miratoi një ligj që merret me paraqitjen e punonjësve të qeverisë në vitin 2021. Për të siguruar që ‘neutraliteti’ në administratën publike të mos preket, masa thekson ndalimin e veshjes së ‘simboleve fetare’ për nëpunësit e qeverisë. Pavarësisht nga përshtatshmëria ose kualifikimet e tyre, rregullore të tilla ndikojnë veçanërisht tek gratë muslimane që mbajnë hixhabin.
Për fat të mirë, brezat e rinj priren të refuzojnë mënyrën se si parimi i laïcité është shtrembëruar. Le të shpresojmë se ata mund të ndërtojnë një të ardhme gjithëpërfshirëse dhe mikpritëse për çdo qytetare, çfarëdo që ata zgjedhin të vendosin mbi kokën e tyre, brenda dhe jashtë institucioneve arsimore.
Edhe Kushtetuta e Republikës së Kosovës e definon Kosovën si shtet demokratik dhe laik – me parimet e saj të laicitetit, me një shoqëri multi-etnike, e përbërë nga shqiptarët dhe komunitetet tjera, besimet fetare të të cilave janë të ndryshme. Por, në vitin 2010, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë në Qeverinë e Kosovës kishte nxjerr një Udhëzim Administrativ, i cili ndalon mbajtjen e shamisë në shkollat fillore dhe të mesme publike. Ky udhëzim administrativ, sipas zyrtarëve të arsimit, nuk ka ndonjë efekt që nga momenti kur në vitin 2011 në Kuvendin e Kosovës ishte miratuar ligji për arsimin parauniversitar në Republikën e Kosovës.
Feja Islame përcakton se bartja e mbulesës apo shamisë është obligim, përkatësisht detyrim fetar, për gjininë femërore dhe se kjo obligohet nga mosha madhore apo ndryshe, mosha e pubertetit. Kjo moshë thuhet të jetë nga mosha 14- 15 apo 16 vjeç. Për më tepër, dëshmitë në burimet – Kur’ani dhe Suneti – janë dërrmuese për të treguar se hixhabi, siç përshkruhet nga Islami, nuk kishte për qëllim të veçonte gratë ose t’i mbyllte ato nga përfshirja shoqërore dhe pjesëmarrja në punët e komunitetit musliman. Hixhabi, nuk është diçka që hiqet dhe vihet në baza ditore, por është pjesë e një detyrimi fetar gjatë gjithë kohës (përveç kohëve të lejuara nga feja).
Arbërie Nagavci, e vendosur në krye të Ministrisë së Arsimit, përseriste se: ”E drejta për shkollim është një e drejtë e garantuar dhe se askujt s’i mohohet e drejta për të marrë pjesë në shkollat tona. Ky Udhëzim Administrativ ka disa çështje ligjore, sepse preambula të cilës i referohet nuk ka të bëjë specifikisht me kompetencat e MASHTI-t. Por, e vërteta është që rekomandimet janë dhënë që ai Udhëzim të mbetet në fuqi, ne nuk mund ta ndryshojmë një nen specifik. Udhëzimi do të mbetet në fuqi dhe do të shohim se si po e rregullojmë tutje vetëm në aspektin formal ligjor”.”
Kujtojmë kur edhe Kryetarja e Komisionit për të Drejtat e Njeriut, Duda Balje, në një prononcim, shtoi se është thirrur komisioni që drejton dhe ministrja e Arsimit, Arbërie Nagavci, për të ndryshuar këtë udhëzim administrativ: “Ne kemi thirrur Komisionin për të Drejtat e Njeriut dhe ministren e Arsimit, Arbërie Nagavci, për ta ndryshuar apo nxjerrë një udhëzim të ri administrativ, i cili do të specifikojë veshjen me shami brenda institucioneve. Ky udhëzimi nuk është decidiv dhe herë lejon dhe nuk lejon bartjen e shamisë dhe kjo jep hapësira që disa prej drejtoreve të marrin vendime me shumë personalisht, se sa ligjore”, ka thënë deputetja e Kuvendit të Kosovës.
Përndryshe edhe kryeministri i tanishëm Albin Kurti e kishte përkrahur lejimin e vajzave me mbulesë në objekte arsimore mbi moshën 16-vjeçare. Një gjë të tillë e kanë bërë edhe shumë prej deputetëve të Kuvendit të Kosovës.
A duhet që vajzat të kenë lirinë e bartjes së shamisë/hixhabit?
Gratë muslimane e konsiderojnë veshjen e hixhabit të detyrueshme sipas udhëzimeve të përshkruara në Kur’an, teksti qendror fetar islam dhe asesi nuk është çështje e heqjes apo vënies në kohë ditore apo kohë falje/namazi.
Gjithkush ka të drejtë të shprehet në mënyrën që ai zgjedh, duke përfshirë zgjedhjen e veshjeve, pa frikë nga diskriminimi ose persekutimi. Mohimi i së drejtës së grave për të veshur hixhabin mund të shihet si një përpjekje për të kufizuar lirinë e tyre dhe për t’iu mohuar atyre të drejtën për të shprehur besimet e tyre fetare dhe identitetin kulturor.
Siç parashikon neni 9 i Konventës Evropiane për të Drejtat e Njeriut, ‘çdokush ka të drejtën e lirisë së mendimit, ndërgjegjes dhe fesë’ dhe kjo e drejtë përfshin lirinë për të shfaqur ‘fenë ose besimet e tyre në adhurim, mësimdhënie, praktikë ose kryerje respekti’.
E drejta për lirinë e fesë nuk është një e drejtë e vetme, por është e lidhur me të drejta të tjera të njeriut, si e drejta për punë, e drejta për arsimim dhe e drejta për të qenë anëtar aktiv i shoqërisë. Kur kufizohen të vishen sipas bindjeve të tyre, gratë muslimane ndalohen menjëherë të ushtrojnë të drejtën e tyre për punë dhe arsimim dhe për të marrë pjesë në aspekte të tjera të jetës publike, pasi ato mund të përballen me praktika diskriminuese ose të mos jenë në gjendje të gjejnë punë ose mundësi arsimimi për shkak të identitetin e tyre fetar.
Një grua mund të mbulohet në varësi të rrethanave. Ajo mund ose nuk mund të mbajë shami nëse është në shtëpi, në punë, në shkollë ose duke marrë pjesë në një ngjarje shoqërore. Praktika e mbulesës nuk është thjesht një zakon fetar islam, por ndonjëherë është edhe një kërkesë civile ose një zgjedhje personale dhe kulturore – kur dihet që shumë nga besimtarët krishterë dhe hebre e bartin poashtu. Mbulesa mund të perceptohet gjithashtu si një simbol i devotshmërisë, lirisë së shprehjes fetare, privatësisë ose traditës kulturore të një vendi.
Ndalimi i shamisë në shkollat e Kosovës është një akt diskriminues dhe kundër Kushtetutës së Kosovës, duke theksuar se kushtetuta garanton lirinë fetare dhe të drejtën për arsimim pa pengesa të tilla.
Shumë e shohin mbajtjen e hixhabit si një shprehje të identitetit fetar dhe lirisë personale dhe ndalimi mund të cenojë të drejtat individuale. Për shumë gra të tjera muslimane, hixhabi është një pjesë e rëndësishme e identitetit të tyre kulturor. Ndalimi i tij mund të çojë në ndjenja të tjetërsimit dhe përjashtimit. Një ndalim mund të prekë në mënyrë disproporcionale studentët muslimanë, duke ngritur shqetësime rreth diskriminimit dhe margjinalizimit në mjediset arsimore.
Prinderimi.com
