Tabela e përmbajtjes:
- Pikat e zhvillimit të gjuhës
- Zhvillimi i hershëm i gjuhës
- Fjalori i avancuar
- Strukturat e avancuara të fjalive
Një karakteristikë e fëmijëve të talentuar është aftësia e avancuar e gjuhës, që do të thotë se këta fëmijë arrijnë pika zhvillimore kulminate në lidhje me gjuhën më herët sesa do të tregonin tabelat e zhvillimit. Kjo do të thotë që fëmijët e talentuar kanë tendencë të flasin më herët, kanë fjalorë më të matur dhe përdorin fjali më të gjata se fëmijët jo të talentuar.
Si mund të dallojnë prindërit nëse zhvillimi gjuhësor i fëmijës së tyre është më i avancuar? Hapi i parë është, të shikojmë etapat tipike të zhvillimit të gjuhës. Me fjalë të tjera, është thelbësore për të kuptuar se sa fjalë pritet të thotë një fëmijë në mosha të ndryshme, si në moshën 12 muajshe, 16 muajshe, 18 muajshe dhe më të rritur. Një hap i dytë është të shikoni se çfarë do të thotë fjalor i avancuar. Mësoni më shumë rreth fëmijëve të talentuar dhe zhvillimit të gjuhës.
Pikat e zhvillimit të gjuhës
Ja çfarë duhet pritur në mosha të ndryshme që nga foshnjëria deri në shkollë, nga një fëmijë në zhvillim tipik (pra, ai që nuk është i avancuar ose i vonuar në zhvillimin e gjuhës).
Viti i parë
- 3 muaj: Bën tinguj gumëzhimash dhe gurgullime
- 6 muajsh: Grumbullon dhe nxjerr tinguj këngësh
- 12 muajsh: Blloqe me lakim, që tingëllon si të flasësh; thotë fjalën e pare
- 16 muaj: Thotë dy deri në pesë fjalë ose më shumë
Në 18 muajsh
- Thotë 8-10 fjalë që të tjerët mund t’i kuptojnë
- Ka një fjalor rreth 5-40 fjalë, kryesisht emra
- Përsërit fjalët e dëgjuara në biseda
- Përdorë “përshëndetje”, “mirupafshim” dhe “ju lutem” kur i kujtohet
Si 2 vjeçar/e
- Ka një fjalor prej 150-300 fjalë
- Përdorë fjali me dy deri në tre fjalë, zakonisht në kombinime emërash dhe foljesh, si p.sh. “Qeni ham ham”, por edhe duke përdorur lakimin me kombinime si “Biskota prapë?”
- I referohet vetes me emër dhe përdorë “unë” dhe “e imja”
Si 3 vjeçar/e
- Përdorë fjali me 3-5 fjalë
- Bën pyetje të shkurtra, zakonisht duke përdorur “çfarë” ose “ku”
- Ka një fjalor prej rreth 900-1000 fjalë
Si 4 vjeçar/e
- Ka një fjalor prej rreth 1500-2500 fjalë
- Përdorë fjali me 5 ose më shumë fjalë
Si 5 vjeçar/e
- Identifikon disa shkronja të alfabetit
- Përdorë 6 fjalë në një fjali
- Përdorë “dhe”, “por” dhe “pastaj” për të bërë fjali më të gjata
Nga mosha 6 vjeçare, gjuha e një fëmije fillon të tingëllojë si fjalimi i të rriturve, duke përfshirë përdorimin e fjalive komplekse, me fjalë si “kur”, për shembull. Megjithatë, fëmijët priren të mos përdorin fjali me “megjithëse” dhe “edhe pse” deri në moshën 10 vjeçare. (1)
Zhvillimi i hershëm i gjuhës
Fëmijët e talentuar kanë tendencë të fillojnë të flasin herët. Ndërsa shumica e fëmijëve thonë fjalën e tyre të parë rreth moshës 1 vjeçare, fëmijët e talentuar mund të fillojnë të flasin kur janë 9 muajsh. (2) Disa prindër raportojnë se fëmijët e tyre e thanë fjalën e tyre të parë që në moshën 6 muajshe.
Disa prindër madje kanë raportuar se fëmijët e tyre u përpoqën shumë për të formuar fjalë në fazën 3 muajshe. Megjithatë, shumica e foshnjave fizikisht nuk mund të kontrollojnë gojën, gjuhën dhe buzët e tyre aq mirë sa të bëjnë tinguj të të folurit. Ata mund të jenë mjaft të frustruar nga kjo. Mësimi i gjuhës së shenjave të foshnjave është një mënyrë e mirë për t’i ndihmuar ata të shprehen pa vokalizim. (3)
Është e rëndësishme të theksohet se jo të gjithë fëmijët e talentuar flasin herët. Në fakt, disa fëmijë të talentuar flasin vonë, nuk flasin deri në moshën 2 vjeç apo edhe më të vjetër. Megjithatë, kur ata flasin, ndonjëherë i kalojnë fazat tipike të zhvillimit të gjuhës dhe mund të fillojnë të flasin me fjali të plota. (2)
Ndërsa të folurit e hershëm është një shenjë e talentit, të mos flasësh herët nuk është ndonjë shenjë për diçka, në një mënyrë apo në tjetrën.
Fjalor i avancuar
Një fjalor i avancuar mund të nënkuptojë dy gjëra të ndryshme. Mund t’i referohet numrit të fjalëve ose mund të përshkruajë llojet e fjalëve që përdorë një fëmijë.
Ndërsa, një fëmijë jo i talentuar mund të ketë një fjalor prej 150 deri në 300 fjalë në moshën 2 vjeçare, fëmijët e talentuar mund të kenë kaluar pikën prej 100 fjalësh në moshën 18 muajshe. Në moshën 18 muajshe, shumica e fëmijëve kanë një fjalor nga 5 deri në 20 fjalë, megjithëse disa arrijnë arritjen e 50 fjalëve deri në moshën 2 vjeç.
Në vitin e dytë, shumica e fëmijëve e rrisin fjalorin e tyre deri në 300 fjalë. Fëmijët e talentuar, megjithatë, do të kenë një fjalor më të madh pune, që i afrohet atij të një fëmije 4-vjeçar apo edhe më të madh.
Në mënyrë tipike, fjalët e para që mëson një fëmijë do të jenë emrat: mami, babi, qeni, topi, zogu, etj. Pas kësaj, shtohen foljet e thjeshta, për shembull: dua, shkoj, shikoj, jap etj. Fëmijët e talentuar, megjithatë, do të shtojnë fjalë lidhëse, të tilla si: dhe, ose, edhe dhe sepse. Nga mosha 3 vjeç, fëmijët e talentuar mund të kenë shtuar edhe fjalë kalimtare, të tilla si megjithatë, ose fjalë shumërrokëshe të përshtatshme. (2)
Strukturat e avancuara të fjalive
Një 2-vjeçar tipik mund të ndërtojë fjali me dy ose tre fjalë, shpesh pa folje. Për shembull, një fëmijë mund të thotë, “Atje një mace” për “Atje është një mace”. Fëmijët e talentuar, megjithatë, shpesh do të jenë në gjendje të flasin me fjali më të plota në moshën 2-vjeçare.
Në moshën 3-vjeçare, gjuha e një fëmije të talentuar tashmë mund t’i ngjajë të folurit të të rriturve. Ata janë në gjendje të përdorin shënuesit e kohës, si: tani, më vonë, fillimisht dhe më pas, të cilët së bashku me fjalorin e tyre të avancuar dhe fjalitë më të plota – i lejojnë ata të vazhdojnë biseda të plota me të rriturit.
Një mesazh nga Verywell
Megjithëse shumica e fëmijëve të talentuar kanë këtë lloj zhvillimi të avancuar gjuhësor, mungesa e tij nuk do të thotë që një fëmijë nuk është i talentuar. Gama e zhvillimit normal të gjuhës është gjithashtu po aq e ndryshueshme tek fëmijët e talentuar sa edhe tek tjerët, jo të talentuar / jo me dhunti. Këto përshkrime të asaj që mund të jetë tipike për një fëmijë të talentuar kanë për qëllim të ndihmojnë prindërit të kuptojnë se si duket aftësia e avancuar gjuhësore. (2)
Nga Carol Bainbridge
Përditësuar më 29 nëntor 2022
Rishikuar mjekësisht nga Sarah Rahal, MD
Carol Bainbridge ka dhënë këshilla për prindërit e fëmijëve të talentuar për dekada dhe ishte anëtare e Shoqatës së Indianës për të Dhunuarit.
Referencat
- Shulman B, Capone N. Language Development, Foundations, Processes, and Clinical Applications. Jones & Bartlett Learning; 2010.
- National Association for Gifted Children. Common characteristics of gifted individuals.
- Thompson RH, Cotnoir-Bichelman NM, McKerchar PM, Tate TL, Dancho KA. Enhancing early communication through infant sign training. J Appl Behav Anal. 2007;40(1):15-23. doi:10.1901/jaba.2007.23-06
Lexim shtesë:
Kearney K. Frequently asked questions about extreme intelligence in very young children. Davidson Institute, 2000.
Solli në shqip: Prinderimi.com
