Shumë njerëz mund të mendojnë për disleksinë si një vështirësi në lexim, ose një përzierje të turpshme të herëpashershme të shkronjave. Për vite me radhë e mendoja edhe unë këtë. Por si një akademik disleksik që e kam kaluar pjesën më të madhe të jetës sime duke u grindur me normat akademike, kam kuptuar se disleksia nuk është thjesht një pengesë. Është gjithashtu një forcë njohëse unike dhe e nënvlerësuar .
Po, e lexuat mirë. Disleksia, e ashtuquajtura “vështirësi në të mësuar”, në fakt mund t’i bëjë njerëzit studiues më të mirë. Dhe këtë nuk po e them vetëm për ta bërë veten të ndihem më mirë pas gabimit të njëqindtë në një email. Ka prova në rritje se mendjet disleksike sjellin diçka thelbësore në hapësirat akademike. Ata ofrojnë një mënyrë të ndryshme të të menduarit që ndonjëherë u jep atyre një avantazh konkurrues.
Mendimtarët disleksikë janë veçanërisht të fortë në kreativitet, arsyetim pamor-hapësinor (aftësi të tilla si vizualizimi i objekteve dhe të kuptuarit e marrëdhënieve hapësinore) dhe përpunimi holistik (duke njohur një të tërë, si një fytyrë ose fjalë, më mirë se aspektet individuale). Njerëzit disleksikë shpesh vijnë me ide novatore, duke krijuar lidhje midis koncepteve në dukje të palidhura dhe duke trajtuar problemet nga këndvështrime jokonvencionale.
Ky stil krijues kognitiv ka potencialin që jo vetëm të lehtësojë përparimet në kërkime, por edhe të pasurojë të kuptuarit tonë për çështjet komplekse, duke ofruar perspektiva të reja që mund të nxisin ndryshime domethënëse.
Kulla e fildishtë
Hulumtimi im eksploron sesi të menduarit disleksik mund të pasurojë kërkimin cilësor. Ky është lloji i kërkimit që nuk mbështetet vetëm në numra, por gërmon në historitë, përvojat dhe kompleksitetin e njerëzve.
Akademia shpesh nuk arrin të njohë avantazhin e disleksikëve në këtë fushë. Në vend të kësaj, njerëz si unë janë të shtrydhur në kuti neurotipike që sinqerisht ndihen mbytës.
Akademia është një mjedis që shpërblen të menduarit linear, vëmendjen ndaj detajeve dhe aftësitë e shpejta të leximit dhe shkrimit. Është projektuar për njerëzit që mendojnë në vija të drejta, jo me sythe.
Por shumë mendje disleksike nuk funksionojnë në këtë mënyrë. Forca jonë qëndron në shikimin e pamjes më të madhe, lidhjen e ideve në dukje të palidhura dhe të menduarit jashtë kutisë proverbiale. Megjithatë, mënyra se si është strukturuar akademia – me lista të pafundme leximi dhe formatim të ngurtë – shpesh i margjinalizon këto pika të forta.
Gjatë doktoraturës sime, nuk ishte kompleksiteti i ideve që më penguan. Ishin detajet e vogla: drejtshkrimi, formatimi dhe përpjekja për të renditur qartë mendimet e mia. E gjeja veten të mbërthyer në një paragraf, pa mundur të kujtoja se si kisha planifikuar të lidhja idetë e mia, ndërsa truri im ishte i zënë duke kërcyer përpara. Aty kuptova: ndoshta problemi nuk jam unë. Ndoshta është sistemi.
Sfiduese e qasjes akademike
Akademia, si shumë sektorë, ende funksionon sipas modelit mjekësor të paaftësisë. Kjo e sheh disleksinë si një deficit personal që duhet “rregulluar” përmes akomodimit. Kohë shtesë për provimet? Sigurisht. Probleme drejtshkrimore? Thjesht përdorni kontrollin e drejtshkrimit.
Por modeli social i aftësisë së kufizuar argumenton se njerëzit nuk janë të paaftë nga kushtet e tyre, por nga barrierat shoqërore. Për akademikët disleksikë, problemi nuk është mënyra se si mendojmë, por refuzimi i akademisë për t’u përshtatur me mënyra të ndryshme të përpunimit të informacionit.
Për shembull, mbështetja e akademisë në vlerësimet me shkrim mbyt forcat disleksike si arsyetimi pamor-hapësinor dhe kreativiteti. Imagjinoni sa më dinamik mund të ishte kërkimi nëse do të shkonte më tej në përfshirjen e prezantimeve vizuale, formateve multimediale ose projekteve bashkëpunuese.
Nuk mjafton më që universitetet të promovojnë iniciativa të diversitetit, ndërkohë që vazhdojnë të zbatojnë strukturat që punojnë kundër mendimtarëve neurodivergjentë. Ata duhet të kultivojnë një ndjenjë të thellë të kompetencës kulturore : aftësinë për të kuptuar, për t’u angazhuar dhe për të ndërvepruar në mënyrë efektive në kontekste të ndryshme kulturore. Kjo duhet të krijojë në mënyrë aktive mjedise ku njerëzit neurodivers jo vetëm akomodohen, por festohen për kontributet e tyre unike.
Nëse përqafohet, disleksia mund të revolucionarizojë kërkimin – veçanërisht në fushat që kërkojnë kreativitet dhe kompleksitet. A nuk supozohet të jetë kërkimi për qasjet unike të zgjidhjes së problemeve dhe të menduarit jashtë kutisë që ofrojnë disleksistët?
Kjo nuk është një histori e ngashëruar se sa e vështirë është të jesh disleksik në akademi. Është një thirrje për të rimenduar kontributet intelektuale. Bota përballet me probleme komplekse që nuk do të zgjidhen nga të menduarit e ngurtë dhe linear. Akademia ka nevojë për mendje që mund të kalojnë në zigzag përmes ideve, të lidhin pika që të tjerët nuk mund t’i shohin dhe të ofrojnë perspektiva të reja. Mendimtarët disleksikë tashmë po e bëjnë këtë – thjesht na duhet akademia për ta njohur atë.
Autor: Eduard Ademolu, Lektor
Solli në shqip: Prinderimi.com
*Klikoni KËTU për t´u bërë pjesë e kanalit zyrtar të Rrjetit të Prindërve të Kosovës në Viber.
