Anoreksia dhe bulimia karakterizohen nga një preukopim intensiv i ushqimit.
Vazhdoni të lexoni për të mësuar më shumë se si paraqiten këto gjendje, si diagnostikohen, opsionet e trajtimit në dispozicion dhe më shumë.
- A ka ndryshim?
- Cilat janë shenjat dhe simptomat?
- Nga se shkaktohen anoreksia dhe bulimia?
- Si diagnostikohen çrregullimet e të ngrënit?
- Cilat mundësi trajtimi janë në dispozicion?
- Komplikimet shëndetësore të anoreksisë dhe bulimisë
1. A ka ndryshim?
Anoreksia dhe bulimia kategorizohen si çrregullime të të ngrënit dhe si rrjedhojë mund të kenë simptoma të ngjashme, të tilla si imazhi i shtrembëruar i trupit.
Sidoqoftë, ato karakterizohen nga sjellje të ndryshme në lidhje me të ushqyerin, ushqimin etj.
Për shembull, njerëzit që kanë anoreksi ulin marrjen e ushqimit për të humbur peshë. Njerëzit që kanë bulimi hanë një sasi të tepërt të ushqimit në një periudhë të shkurtër kohe, pastaj përdorin metoda të tjera për të parandaluar shtimin e peshës.
2. Cilat janë shenjat dhe simptomat?
Anoreksia
Anoreksia shpesh buron nga një imazh i shtrembëruar i trupit, i cili mund të rezultojë nga trauma emocionale, depresioni ose ankthi. Disa njerëz mund ta shohin dietën ekstreme ose humbjen e peshës si një mënyrë për të rimarrë kontrollin në jetën e tyre. Ka shumë simptoma të ndryshme emocionale, të sjelljes dhe fizike që mund të sinjalizojnë anoreksi.
Simptomat fizike
- Humbje e rende e peshes;
- Pagjumësi;
- Dehidratim;
- Kapsllëku;
- Dobësi dhe lodhje;
- Gjendje të fikti;
- Rrallimi dhe rënie e flokëve;
- Nuancë blu në gishta;
- Lëkurë e thatë, e verdhë;
- Pamundësia për të toleruar të ftohtin;
- Amenorrea, ose mungesa e menstruacioneve;
- Qime pa ngjyrë në trup, krahë dhe fytyrë;
- Aritmi, ose rrahje të çrregullta të zemrës;
Ndryshime në sjellje
- Duke anashkaluar vaktet;
- Duke gënjyer për sasinë se sa ushqim kanë ngrënë;
- Duke ngrënë vetëm ushqime – zakonisht me pak kalori;
- Ndjekja e zakoneve të pazakonta të ngrënies, si renditja e ushqimit në pjatë ose prerja e ushqimit në copa të vogla;
- Bëjnë komente negative për trupin e tyre;
- Përpiqen të fshehin trupin e tyre me rroba të gjera;
- Shmangia e situatave që mund të përfshijnë ngrënien para njerëzve të tjerë;
- Duke shmangur situatat kur trupi i tyre do të zbulohej, si plazhi;
- Stërvitje ekstreme e trupit;
Simptomat emocionale
- Vetëvlerësim i ulët;
- Imazhi i trupit jo real;
- Nervozizëm, axhitacion ose ndryshime të tjera të humorit;
- Izolim social;
- Depresioni;
- AnkthI;
Bulimia
Një individ me bulimi, me kalimin e kohës, mund të zhvillojë një marrëdhënie jo të shëndetshme me ushqimin. Ata mund të kapen pas cikleve të dëmshme të ngrënies së tepërt dhe më pas të panikohen për kaloritë që kanë konsumuar.
Kjo mund të çojë në sjellje ekstreme për të parandaluar shtimin e peshës.
Edicioni i ri i Manualit Diagnostik dhe Statistikor të Çrregullimeve Mendore (DSM-5) tani u referohet përpjekjeve për të pastruar ushqimin si “sjellje të papërshtatshme kompensuese”:
Ekzistojnë dy lloje të ndryshme të bulimisë.
- Bulimia pastruese. Të vjella, të rregullta pas ngrënies së tepërt. Ata gjithashtu mund të keqpërdorin diuretikët, laksativët ose klizmat.
- Bulimia jo-pastruese. Kur episodi pasohet nga ushtrime të tepërta ose agjërim.
Shumë njerëz me bulimi do të përjetojnë ankth sepse sjellja e tyre e të ngrënit është jashtë kontrollit.
Ashtu si me anoreksinë, ka shumë simptoma të ndryshme emocionale, të sjelljes dhe fizike që mund të sinjalizojnë buliminë. Simptomat fizike mund të jenë të rënda dhe kërcënuese për jetën.
Simptomat fizike
- Pesha që rritet dhe ulet në sasi të konsiderueshme, midis 1 dhe 9 kg në javë;
- Buzët e çara për shkak të dehidrimit;
- Sy me enë të vijëzuara gjaku;
- Nxitja e të vjellave;
- Ndjeshmëria e gojës, ka të ngjarë për shkak të gërryerjes së smaltit të dhëmbit;
- Nyjet limfatike te fryra;
Ndryshime në sjellje
- Shqetësim për peshën ose pamjen e jashtme;
- Ngrënia deri në siklet;
- Shkuarja në banjë menjëherë pas ngrënies;
- Duke u ushtruar shumë, veçanërisht pasi të kenë ngrënë tepër;
- Kufizimin e kalorive ose shmangien e ushqimeve të caktuara;
- Duke mos dashur të ha para të tjerëve;
Simptomat emocionale
- Vetëvlerësim i ulët;
- Ndryshime të tjera të humorit;
- Izolim social;
- Depresioni;
- Ankth;
3. Nga se shkaktohen anoreksia dhe bulimia?
Nuk është e qartë se çfarë e shkakton zhvillimin e anoreksisë ose bulimisë. Shumë ekspertë besojnë se mund të jetë për shkak të një kombinimi të faktorëve kompleksë biologjikë, psikologjikë dhe mjedisorë.
Gjenetikë
Sipas një studimi të vitit 2011, mund të ketë më shumë probalilitet të zhvilloni një çrregullim të ngrënies nëse keni një anëtar të familjes që e ka një të tillë.
Kjo mund të jetë për shkak të një predispozite gjenetike ndaj tipareve të shoqëruara me çrregullime të të ngrënit, të tilla si perfeksionizmi. Nevojiten më shumë hulumtime për të përcaktuar nëse ekziston vërtet një lidhje gjenetike.
Psiko-emocional
Njerëzit të cilët kanë përjetuar trauma ose kanë gjendje të shëndetit mendor, të tilla si ankthi ose depresioni, mund të kenë më shumë gjasa të zhvillojnë një çrregullim të ngrënies.
Ndjenjat e stresit kronik dhe vetëvlerësimi i ulët mund të kontribuojnë gjithashtu në këto sjellje.
Presionet shoqërore
Ideali aktual perëndimor i imazhit të trupit, bullizmi për peshën apo standartet e bukurisë janë pjesë e presioneve shoqërore. Kjo mund të theksohet më tej nga presioni në media.
4. Si diagnostikohen çrregullimet e të ngrënit?
Nëse mjeku juaj dyshon se keni një çrregullim të ngrënies, ata do të kryejnë disa teste për të ndihmuar në gjetjen e një diagnoze. Këto teste gjithashtu mund të vlerësojnë ndonjë ndërlikim të lidhur me të.
Hapi i parë do të jetë një provim fizik. Mjeku juaj do t’ju:
- Peshojë për të përcaktuar indeksin e masës trupore (BMI);
- Pyetje për historinë tuaj në të kaluarën për të parë se si pesha juaj është luhatur me kalimin e kohës;
- Vlerësimi i zakonet tuaja të ngrënies dhe ushtrimeve;
- Mund t’ju kërkojë teste laburatorike, për përjashtimin e shkaqve të tjera mjeksore;
- Mund t’ju kërkojnë të plotësoni një pyetësor të shëndetit mendor;
- Monitorim i shëndetit të përgjithshëm;
Nëse testet nuk zbulojnë shkaqe të tjera mjekësore për simptomat tuaja, mjeku mund t’ju drejtojë te një terapist për trajtim.
Ata gjithashtu mund t’ju drejtojnë tek një nutricionist për t’ju ndihmuar të riktheni dietën tuaj të rregullt. Nëse identifikohen komplikime të rënda, mjeku mund t’ju rekomandojë që të merrni trajtim spitalor.
Kriteret diagnostike
Ekzistojnë kritere të ndryshme që DSM-5 përdor për të diagnostikuar anoreksinë ose buliminë.
Kriteret e kërkuara për të diagnostikuar anoreksinë janë:
- Kufizimin e marrjes së ushqimit për të rënë në peshë;
- Një frikë intensive nga shtimi në peshë ose shëndoshje;
- Përceptime të shtrembëruara në lidhje me imazhin e trupit;
Kriteret e kërkuara për të diagnostikuar buliminë janë:
- Episodet e përsëritura të ngrënies së tepërt;
- Sjellje kompensuese – si ushtrime të tepërta, të vjella të vetë-nxitura, agjërim ose keqpërdorim të laksativëve – për të parandaluar shtimin e peshës;
- Sjellje të tepruara dhe sjellje të papërshtatshme kompensuese, ndodhin të paktën një herë në javë, për të paktën tre muaj;
- Përceptime të shtrembëruara në lidhje me imazhin e trupit;
5. Cilat mundësi trajtimi janë në dispozicion?
Shërimi për një çrregullim të ngrënies nuk ndosh shpejt. Megjithatë ka një numër trajtimesh të disponueshme për të trajtuar anoreksinë dhe buliminë.
Mund të rekomandohet një kombinim i terapive psikologjike, ilaçeve me recetë dhe rehabilitimit për të trajtuar cilindo gjendje. Qëllimi i përgjithshëm i trajtimit është që:
- Adresimi i shkakut themelor të gjendjes;
- Përmirësimi i marrëdhënies me ushqimin;
- Modifikimi i çdo sjellje jo të shëndetshme;
Ilaçe
Sipas një studimi të vitit 2005, ilaçet kanë treguar pak efikasitet për trajtimin e anoreksisë.
Terapia
Terapia e sjelljes njohëse (CBT) përdor një kombinim të terapisë së të folurit dhe teknikave të modifikimit të sjelljes. Mund të përfshijë adresimin e traumës së kaluar, e cila mund të ketë shkaktuar një nevojë për kontroll ose vetëvlerësim të ulët.
CBT gjithashtu mund të përfshijë përgjigjjen e motiveve tuaja për humbje ekstreme të peshës. Terapisti juaj do t’ju ndihmojë gjithashtu të zhvilloni mënyra praktike dhe të shëndetshme për t’u marrë me shkaktarët tuaj.
Terapia familjare mund të rekomandohet për adoleshentë dhe fëmijë. Ai synon të përmirësojë komunikimin midis jush dhe prindërve tuaj, si dhe të mësojë prindërit tuaj se si t’ju mbështesin më së miri në shërimin tuaj.
Terapisti ose mjeku juaj gjithashtu mund të rekomandojë grupe mbështetëse. Në këto grupe, ju mund të flisni me të tjerët që kanë përjetuar çrregullime të të ngrënit.
Kjo mund t’ju ofrojë një komunitet njerëzish që e kuptojnë përvojën tuaj dhe mund të ofrojnë një depërtim të dobishëm.
Spitalizim ose trajtim ambulator
Çrregullimet e të ngrënit trajtohen si në ambiente ambulatore, ashtu edhe në ato spitalore.
Për shumë, trajtimi ambulator është mënyra e preferuar. Do ju duhet të shihni rregullisht mjekun, terapistin dhe nutricionistin tuaj, por ndërkohë ndiqni programet në jetën tuaj të përditshme si punë ose shkollë. Ju mund të flini në komoditetet e shtëpisë tuaj.
Ndonjëherë, kërkohet trajtimi spitalor. Në këto raste, ju do të shtroheni në spital ose do të vendoseni në një program të trajtimit të drejtpërdrejtë të krijuar për t’ju ndihmuar të kapërceni çrregullimin tuaj.
Trajtimi spitalor mund të jetë i nevojshëm nëse:
- Ju nuk e keni respektuar trajtimin ambulator;
- Trajtimi ambulator nuk ka qenë efektiv;
- Ju shfaqni shenja të keqpërdorimit të pilulave dietike, laksativëve ose diuretikëve;
- Pesha juaj është më e vogël ose e barabartë me 70 për qind të peshës suaj të shëndetshme, duke ju rrezikuar nga ndërlikime të rënda;
- Po përjetoni depresion ose ankth të rëndë;
- Po demonstroni sjellje vetëvrasëse;
6. Komplikimet shëndetësore të anoreksisë dhe bulimisë
Nëse nuk trajtohet, anoreksia dhe bulimia mund të çojnë në komplikime të rrezikshme për jetën.
Anoreksia
Me kalimin e kohës, anoreksia mund të shkaktojë:
- Anemi;
- Aritmia;
- Dëmtim kockash;
- Dëmtim i veshkave;
- Infrakt;
- Vdekja;
Bulimia
Me kalimin e kohës, bulimia mund të shkaktojë:
- Prishjen e dhëmbëve;
- Ezofag i dëmtuar;
- Ulcerat;
- Pankreatiti;
- Aritmia;
- Dëmtimi i veshkave;
- Infrakt;
Në raste të rënda, mund të ndodhë vdekja. Kjo është e mundur edhe nëse nuk jeni nën peshë, pasi mund të rezultojë nga aritmia ose dështimi i organeve.
Konkluzion
Anoreksia dhe bulimia duke qenë se futen në kategorinë e çrregullimeve të të ngrënit, përveç ndryshimeve në lidhje me ushqimin dhe të ushqyerin, kanë dhe simptoma të ngjashme, si p.sh. imazhi i shtrembëruar i trupit.
Çrregullimet e të ngrënit mund të trajtohen përmes një kombinimi të terapisë dhe ilaçeve. Rikuperimi është një proces i vazhdueshëm.
Për shkak se çrregullimet e të ngrënit rrotullohen rreth ushqimit – shërimi mund të jetë i vështirë. Përsëritja është e mundur. Terapisti juaj mund të rekomandojë takime çdo javë për disa muaj. Këto takime mund të ndihmojnë në zvogëlimin e rrezikut tuaj për rikthim dhe t’ju ndihmojnë të qëndroni në rrugën e duhur me planin tuaj të trajtimit sipas nevojës. Ndonjëherë njerëzit me çrregullime të ngrënies kanë frikë ose nuk janë në gjendje të kërkojnë ndihmë, kështu që të afërmit mund të bëhën ndihmë ose kërkues ndihmë për ta.
Burimi: Psikologu Online
