Një artikull i shkruar nga Amanda Morin autore e librit “The everything to Parent’s guide to Special Education”
Qoftë edhe si foshnjë, fëmijët ndërtojnë aftësi për të lexuar, të cilat vendosin themelet e të mësuarit të të lexuarit si akt. Bashkëngjitur mund t’i gjeni momentet e leximit sipas moshës. Kujtoni se fëmijët mund të zhvillojnë aftësitë e të lexuarit sipas ritmit të tyre, kështu që ata mund të mos jenë saktësisht të vendosur në këtë listë.
Foshnjat (Mosha 0 deri në 12 muaj)
- Fillojnë të arrijnë librat me kopertina më të buta ose librat për fëmijë me kopertina të forta
- Shikojnë dhe prekin figurat e paraqitura në libra
- I përgjigjen një libri me tregime duke e gëlltitur ose duke lëshuar zëra të ndryshëm
- Ndihmojnë në ndërrimin e faqeve.
Të vegjëlit ( Mosha 1 deri në 2 vjeç)
- Shikojnë figurat dhe emërtojnë gjërat e njohura si: qeni, gota apo foshnja(bebi).
- Të përgjigjen për ato që i shohin në libër
- Dallojnë kopertinat e librave të preferuar
- Thotë fjalë për librat e tij/saj të preferuar
- Pretendon sikur lexon duke ndërruar faqet dhe duke krijuar tregime imagjinare.
Fëmijët që shkojnë në kopsht (Mosha 3 deri në 4 vjeç)
- Dinë mënyrën e saktë të mbajnë dhe bartin një libër
- Kuptojnë se fjalët lexohen nga e majta në të djathtë dhe faqet lexohen nga lart poshtë
- Fillojnë të vënë re fjalët që rimojnë
- Ritregojnë histori
- Dallojnë pothuajse gjysmën e shkronjave të alfabetit
- Fillojnë të përputhin tingujt e shkronjave me shkronjat adekuate
- Mund të filloj të dalloj emrin e tij/ të saj, qoftë në shtyp apo në tabela e logo që i sheh shpesh.
Parashkollorët (Mosha 5 vjeçare)
- Përshtat secilën shkronjë me tingullin që përfaqëson
- Identifikojnë fillimin, mesin dhe përfundimin e tingullit në fjalët e thëna sikurse te fjala: qen apo ulu
- Thonë fjalë të reja duke i ndryshuar tingujt
- Fillojnë të përputhin fjalët që dëgjojnë me ato që shohin në faqe
- Shqiptojnë fjalë të thjeshta
- Fillojnë t’i dallojnë disa fjalë me shikim pa pasur nevojë t’i shqiptojnë ato
- Fillojnë t’i përgjigjen pyetjeve si: kush, çfarë, ku, kur, pse dhe si rreth një tregimi
- Ritregojnë një histori sipas rendin duke përdorur fjalët dhe figurat
- Fillojnë të lexojnë ose kërkojnë që t’u lexohet për informim apo edhe për argëtim
- Përdorin gjuhën rrëfimtare gjatë argëtimit apo bisedave (p.sh. “Unë mund të fluturoj” – dragoi tha. “Unë mund të fluturoj!”).
Nxënësit më të rinj (Mosha 6 deri në 7 vjeç)
- Mësojnë rregullat e shqiptimit
- Fillojnë të rrisin numrin e fjalëve që i njohin vetëm përmes shikimit
- Përmirësojnë shpejtësinë dhe rrjedhshmërinë e të lexuarit
- Fillojnë të përdorin kontekstin për të shqiptuar dhe kuptuar fjalët e panjohura
- I kthehen dhe rilexojnë një fjalë që nuk i duket e kuptimshme (vetëvlerësim)
- Lidhin leximet me ngjarjet personale, me të tjera libra që kanë lexuar apo ngjarje që ndodhin në botë
Nxënësit më të rritur (Mosha 8 deri në 10 vjeç)
- Në klasën e tretë kalohet nga të mësuarit të të lexuarit në të lexuarit për të mësuar
- Lexojnë me saktësi fjalë me më shumë se një rrokje
- Mëson parashtesat, prapashtesat dhe rrënjën e fjalës si p.sh. te fjala zhvendos
- Lexojnë për arsye të ndryshme (për argëtim, për të mësuar diçka të re etj,.)
- Të eksploroj zhanret e ndryshme
- Përshkruan hyrjen, personazhet, problemin/zgjidhjen, dhe tërësinë e ngjarjes
- Identifikon dhe përmbledh sekuencat e ngjarjeve në një tregim
- Identifikon temën kryesore të një ngjarje dhe mund të dalloj edhe nëntemat e saj
- Bën konkluzione (lexo mes rreshtave apo nënkupto tekstin) duke përdorur të dhënat që janë në tekst dhe njohuritë e marra më parë
- Krahason dhe vë në kundërshti informacione të marra nga tekste të ndryshme
- I referohet të dhënave në tekst kur i përgjigjet pyetjeve për atë tekst
- Kupton ngjashmëritë, metaforat dhe të tjera mjete të ngjashme përshkruese
Nxënësit e shkollave të mesm të ulëta dhe të larta
- Zgjerojnë fjalorin dhe lexojnë tekste më komplekse
- Analizojnë se si zhvillohen karakteret apo personazhet, si ndërlidhen me njëri tjetrin dhe si zhvillohet ngjarja
- Përcaktojnë temat dhe analizojnë si zhvillohet ato përgjatë rrjedhës së tekstit
- Përdorin të dhënat në tekst për të mbështetur analizën e tekstit
- Identifikojnë imazhet dhe simbolikën në tekst
- Analizon, sintetizon dhe vlerëson idetë nga teksti
- Kuptojnë satirën, sarkazmin, ironinë dhe nënvlerësimin
Kujtoni se disa shkolla fokusohen në aftësi të ndryshme në nivele të ndryshme. Prandaj, vini re e si reagon fëmija ndaj të lexuarit gjithashtu. Për shembull, fëmijët që kanë probleme me të lexuar mund të shqetësohen kur ju duhet të lexojnë.
Përktheu: Albulena Limani, Prinderimi.com
Burimi: Understood
