ARSIMI
II
Një problem me të cilin përballet sistemi ynë arsimor është koncepti i “librave shkollorë”. Kjo çështje përfshin edhe konceptin e “ligjërimit dhe të të mësuarit”.
Leksioni te ne, zakonisht perceptohet si një copë kohe gjatë së cilës mësohet një sasi me të dhëna të caktuara. Mësuesi shpjegon, nxënësi merr shënime ose dëgjon; më pas lexon dhe mëson nga libri mësimor. Te ne mësuesi kryesisht është “sqarues” i një teme të caktuar;kurse nxë- nësi është personi që mëson temën. Kjo i bie sikur një temë e caktuar të ketë një status dituror të caktuar; as shtohet e as pakësohet. Tema është mbi mësuesin dhe nxënësin, dhe ata mundohen ta rrokin atë. Së pari mësuesi, i cili më pas ia zgjat nxënësit që është më poshtë. Kjo psikologji, të cilën e kemi përshkruar duke e ekzagjeruar disi, duke synuar një përshkrim më konkret të mangësive dhe gabimeve të lën- dës, duket si një aortë e ngurtësuar e sistemit tonë arsimor.
Unë i kuptoj paksa ndryshe mësimin dhe mësimdhë- nien. Mësimnxënien e kuptoj si një mënyrë dhe njësi jetesë të veçantë, sipërore ndaj jetës natyrore dhe shoqërore, por që ka të bëjë me to, ku individi futet me qëllim ndërtimine personalitetit. Mësimnxënia është një “eksperiment i jetës”. Kur orët mësimore ngjiten njëra pas tjetrës, shfaqen shkallët e zhvillimit njerëzor. Ora mësimore përbën një përparim të padukshëm, një proces zhvillimi çast pas çasti. Ora mësi- more nuk na jep vetëm dituri, nuk është vetëm shtim në dije, por qërim hesapesh me të gjitha problemet e injoran- cës, me gjendjet e reja të dijes dhe të shtimit të saj. Nga ky këndyshtrim, ora e mësimit nënkupton një udhëtim në të cilin nxënësit kanë dalë sëbashku. “Libri mësimor” përbën një doracak referencial, një manual që shfletohet kur kemi ndonjë dhimbje koke. Mësuesi është vetë ciceroni është një udhëheqës, një ndihmës, një udhërrëfyes i besueshëm që ka përvojën e kalimit paraprak të rrugës. Në fakt, “libri shko- llor”, si për mësuesin ashtu edhe për nxënësin është një doracak. Nëse nxënësin e krahasojmë me një turist, libri mësimor del si një hartë që i është dhënë për t’u orientuar në qytet, kurse mësimdhënësi i ngjan pikërisht ciceronit. Njësia mësimore apo leksioni nënkupton shëtitjen e qytetit pëllëmbë pas pëllëmbe; kurse arsimi nënkupton gjezdisjen, shikimin dhe përjetimin e qytetit në tërësi. Nga arsimi, te nxënësi mbetet kundërvlera e asaj që mbetet te një turist që ka vizituar një qytet të caktuar.
Por ja që në sistemin tonë arsimor nxënësi dhe mësuesi janë shumë pasivë. Ndonëse në krahasim me të kaluarën janë zhvilluar e vënë në punë disa përbërës pozitivë, si metoda amerikane, testimi etj., në fakt, ndryshimi që duhet bërë nuk është realizuar.
Mësuesi duhet të jetë si një artist, ku kohë pas kohe du- het të dalë në skenë, dhe kur nxënësi të ketë rrokur temën, duhet të tërhiqet; duhet t’i ndjekë gjërat nga pas dhe, nëse e lyp nevoja, duhet të shfaqet përsëri. Ai duhet t’u shpjegojë nxënësve rëndësinë e temës, duhet t’i mësojë se si ta studi- ojnë dhe hulumtojnë një subjekt të caktuar. Mësuesi nuk duhet të shndërrohet në totem në syrin e nxënësit; as libri në tabu. Në mënyrë të tërthortë, nxënësit duhet t’i injekto- het ndjenja e “domosdoshmërisë” së çdo teme.
Kur përmendet mësimnxënia te ne, na kujtohet libri mësimor. Kjo ka hyrë aq shumë në qenien tonë, saqë kur i shtroj vetes pyetjen se pse nuk ka emisione cilësore për letërsinë në televizion, përgjigjen e gjej si vijon: redaktorët e atyre seksioneve, në përgjithësi janë të rinj. Kur thuhetb letërsi ata nënkuptojnë leksionet e letërsisë; dhe emisionet për letërsinë kanë dalë gjithnjë si leksione për letërsinë. Kjo është arsyeja se pse programe të tilla dolën të dështuara, dhe për një kohë të shkurtër u braktisën. Të menduarit e tyre në këtë mënyrë është një gjë e natyrshme, sepse një pikëpamje e tillë është rrënjëzuar gjer në vetëdije nëpër shkolla. Është e qartë si drita e diellit se trajtimi i letërsisë si fizikë apo kimi është gabim.
Shkurt e shqip, për të përmirësuar performancat e sistemit tonë edukativ dhe arsimor, para së gjithash duhet të rishqyrtojmë nga e para nocionet “mësues”, “arsimtar”, “lëndë mësimore” dhe “libër mësimor”, dhe duhen trajtuar si elemente personalitet ndërtuese, si entitete dhe organiz- ma të gjallë, si veprimtari dinamike. Kështu, historia dhe personaliteti ynë historik do të fitojë një kuptim, qëllim dhe ngjyrë të re. Pra, duhet të kenë domethënie, qëllim dhe ngjyrë të vërtetë, të mirë dhe të saktë, por edhe të bukur.
Sezai Karakoç, ‘’Mendime dhe koncepte’’
Përgatiti: Prinderimi.com
