Vetëvlerësim në psikologji është opinioni që ke për veten. Vetëvlerësimi formohet kryesisht nga mendimet, marrëdhëniet dhe eksperiencat që kemi kaluar.
Kur keni vetëvlerësim të shëndetshëm, ndiheni mirë me veten dhe e shihni veten si meritues të respektit të të tjerëve. Kur keni vetëvlerësim të ulët, ju i kushtoni pak vlerë opinioneve dhe ideve tuaja. Gjithashtu, mund të shqetësoheni vazhdimisht se nuk jeni mjaftueshëm të mirë.
Lexoni më shumë për:
- Çfarë është vetëvlerësimi?
- Sa lloje vetëvlerësimi ka?
- Cilët faktorë ndikojnë në vetëvlerësim?
- Si shpjegohet vetëvlerësimi nga hiearkia nevojave?
- Cilat janë përfitimet e vetëvlerësimit të shëndetshëm?
1. Çfarë është vetëvlerësimi?
Vetëvlërësimi është vlera dhe respekti që i japim vetes. Me fjalë të tjera, vetëvlerësimi mund të përkufizohet se sa shumë e vlerësoni dhe pëlqeni veten, pavarësisht nga rrethanat.
Vetëvlerësimi përfshin besimet për veten të cilat shoqërohen me gjendje emocionale si:
- Krenari;
- Dëshpërim;
- Frikë;
- Turp, etj.;
Shembuj të vetëvlerësimeve të ndryshme:
- “Unë s’jam i dashur për të tjerët”
- “Unë jam i paaftë”
- “Unë jam i padenjë”
- “Unë jam më i miri”…
2. Sa lloje vetëvlerësimi ka?
Ekzistojnë tre 3 lloje të vetëvlerësimit:
Vetëvlerësim i Ulët
Njerëzit që kanë vetëvlerësim të ulët, e konsiderojnë veten nën mesatare:
- Ata nuk besojnë në vetvete;
- Nuk besojnë në aftësitë e tyre;
- Nuk i japin vlerë vetes;
Disa nga efektet e vetëvlerësimit të ulët janë:
- Vështirësi në krijimin dhe mbajtjen e marrdhënieve të shëndetshme:
- Shkakton vështirësi në marrdhënie, për shkak të vetë-dyshimit dhe besimit se nuk është mjaftueshëm i mirë.
- Tendojnë të kënaqin njerëzit e tjerë vetëm që të ndihen pjesë e diçkaje ose dikujt.
- Varësi
- Njerëzit që kanë vetëbesim të ulët kryesisht kanë tendencë varësie ndaj drogës dhe substancave të forta për të lehtësuar ndjenjën negative që kanë për veten e tyre.
- Ata e shohin përdorimin e drogave të forta ose alkoolit si një arratisje.
- Ankth dhe Depresion
- Vetëvlerësimi i ulët shkakton gjithashtu ndjenja e trishtimit dhe shqetësimit ose frikës.
- Sjell një mungesë besimi që çon në ankth dhe trishtim të zgjatur.
Vetëvlerësim i Lartë
Njerëzit që kanë vetëvlerësim të lartë priren ta duan dhe ta pranojnë veten. Ata besojnë në veten dhe aftësitë e tyre. Ata kanë besimin se çfarëdo sfide që mund të vijë, do të jenë në gjendje ta kapërcejnë.
Disa nga përfitimet e vetëvlerësimit të lartë përfshijnë:
- Aftësinë për të qenë vetvetja pa frikën e gjykimit;
- Gatishmërinë për të pranuar sfida të reja;
- Jo gjithmonë kërkojnë miratim nga njerëzit e tjerë;
- Gatishmërinë për të mësuar gjëra të reja pasi pranoni se nuk dini gjithçka;
- I merrni kritikat si korrigjuese, jo personale;
- Ndihmojnë të tjerët me dashamirësi;
Vetëvlerësim i Fryrë
Njerëzit me vetëvlerësim të fryrë priren ta mendojnë veten si më të mirë se njerëzit e tjerë dhe janë gjithmonë të gatshëm të nënvlerësojnë të tjerët. Ky është në fakt një lloj vetëvlerësimi shumë negativ, sepse i pengon njerëzit që e kanë këtë të krijojnë marrëdhënie domethënëse dhe të shëndetshme.
Ata duan të jenë gjithmonë përpara dhe në shumicën e rasteve nuk e kanë problem të lëndojnë njerëzit për të arritur suksesin që dëshirojnë, duke menduar se do t’u sjellë lumturi.
Njerëzit me vetëbesim të fryrë:
- Nuk kanë aftësinë për të dëgjuar të tjerët;
- Vazhdimisht fajësojnë të tjerët dhe i nënvlerësojnë;
- Adoptojnë një qëndrim dhe sjellje armiqësore ndaj të tjerëve.
- Janë gjithmonë të gatshëm të mburren për të fshehur paaftësinë e tyre;
- Kanë një frikë të madhe nga refuzimi dhe dështimi, prandaj ndjejnë nevojën për të kamufluar;
Njerëzit me këtë lloj vetëvlersimi, mund të ndryshojnë, por duhet të fillojë me pranimin e tyre. Ata duhet të kuptojnë se janë njerëz që janë të prirur të dështojnë dhe të bëjnë gabime.
3. Cilët faktorë ndikojnë në vetëvlerësim?
Vetëvlerësimi fillon të formohet në fëmijërinë e hershme dhe më poshtë janë disa faktorë që ndikojnë në zhvillimin e tij:
- Tiparet e personalitetit si (ndërgjegjja, stabiliteti emocional, ekstraversioni) studim;
- Gjenetika studim;
- Përvojat e jetës;
- Mendimet, besimet dhe perceptimet tuaja për veten;
- Krahasimi i vetës me të tjerët;
- Reagimi i të tjerëve ndaj jush;
- Sëmundje, paaftësi ose lëndim fizik;
- Mosha;
- Roli dhe statusi në shoqëri;
- Rrethanat sociale;
- Mesazhet mediatike që hasni çdo ditë;
- Marrëdhëniet me njerëzit afër jush – prindërit, vëllezërit e motrat, bashkëmoshatarët, mësuesit dhe kontaktet e tjera të rëndësishme;
4. Si shpjegohet vetëvlerësimi nga hiearkia nevojave?
Shumë teoricienë kanë shkruar për dinamikën e përfshirë në zhvillimin e vetëvlerësimit.
Koncepti i vetëvlerësimit luan një rol të rëndësishëm në hierarkinë e nevojave të psikologut Abraham Maslow, i cili përshkruan vlerësimin si një nga motivimet themelore njerëzore.
Maslow sugjeroi që individët kanë nevojë si për vlerësim nga njerëzit e tjerë, ashtu edhe për respekt të brendshëm për të ndërtuar vetëbesim. Të dyja këto nevoja duhet të plotësohen në mënyrë që një individ të rritet si person dhe të arrijë vetëaktualizimin (përmbushja e plotë si njeri).
5. Cilat janë përfitimet e vetëvlerësimit të shëndetshëm?
Me një vetëvlerësim i shëndetshëm ju jeni:
- Të sigurt në shprehjen e nevojave dhe opinioneve tuaja;
- Të sigurt në aftësinë tuaj për të marrë vendime;
- Të aftë për të krijuar marrëdhënie të sigurta dhe të shëndetshme;
- Realist në pritshmëritë tuaja dhe më pak të ngjarë të jeni tepër kritik ndaj vetes dhe të tjerëve;
- Më elastike dhe më e aftë ndaj stresit dhe pengesave;
- Pranues të asaj që mund të gaboni dhe dështoni;
- Më të ekiulibruar dhe me stabilitet emocional;
Konkluzion
Nëse marrëdhëniet tuaja janë të forta dhe merrni përgjithësisht reagime pozitive, keni më shumë gjasa ta shihni veten si të vlefshëm dhe të keni vetëbesim më të shëndetshëm.
Nëse merrni reagime kryesisht negative dhe shpesh kritikoheni, ngacmoheni ose zhvlerësoheni nga të tjerët, keni më shumë gjasa të luftoni me vetëbesim të dobët. Por përvojat dhe marrëdhëniet e kaluara nuk duhet të jenë fati juaj.
Mendimet tuaja kanë ndoshta ndikimin në vetëvlerësim, por këto mendime janë nën kontrollin tuaj. Nëse keni tendencë të përqendroheni në dobësitë ose të metat tuaja, atëherë duhet punuar në ndryshimin e kësaj, gjë që mund t’ju ndihmojë të zhvilloni një pamje më të ekuilibruar dhe të saktë të vetes.
Konsideroni se si të dalloni kur vetëvlerësimi është në nivele të dëmshme si për veten dhe për aktivitetet që bëni.
Burimi: Psikologu Online
