Të ndash është një aftësi sociale që nuk lind natyrshëm, por mësohet gradualisht, si pjesë e zhvillimit social, emocional dhe konjitiv të fëmijës. Rreth moshës 4–5 vjeçare, fëmijët nisin të zhvillojnë ndjeshmëri dhe të kuptojnë që edhe të tjerët kanë dëshira e nevoja – një proces që quhet zhvillimi i teorisë së mendjes. Ky është momenti i duhur për të ndihmuar fëmijën të mësojë të ndajë me të tjerët. Më poshtë janë disa hapa praktikë dhe të bazuar në prova që mund të përdorni:
1. Filloni herët dhe bëjeni zakon
Që në muajt e parë të jetës, kur fëmija fillon të kuptojë shkëmbimet dhe ndërrimet, mund të nxisni ndarjen përmes lojërave të thjeshta si “ma jep topin – ja ku e ke prapë”. Studimet tregojnë se edhe foshnjat 12–18 muajshe e kuptojnë konceptin e dhënies e marrjes, dhe këto shkëmbime të hershme i ndihmojnë të ndërtojnë themelet për ndarjen e mëvonshme. Përsëritja dhe rutina e ndihmon fëmijën ta shohë ndarjen si pjesë normale të marrëdhënieve.
2. Modeloni sjelljen që dëshironi të shihni
Fëmijët mësojnë më shumë nga ajo që bëni sesa nga ajo që thoni. Ndani ushqimin tuaj, lodrat, kohën tuaj me të, dhe komentoni me zë të lartë: “Po ndaj çokollatën me ty sepse më pëlqen të të bëj të lumtur”. Kjo krijon lidhje emocionale midis aktit të ndarjes dhe kënaqësisë. Shkencëtarët nga Universiteti i Stanfordit kanë treguar se kur prindërit japin shpjegime pozitive për ndarjen, fëmijët kanë më shumë gjasa të ndajnë vetë në të ardhmen.
3. Lojëra bashkëpunuese në vend të konkurrencës
Zgjidhni lojëra ku të gjithë fëmijët fitojnë bashkë – si ndërtimi i një kulle me tulla apo zgjidhja e një puzzle-je si grup. Kjo i mëson fëmijës bashkëpunimin dhe ndarjen e burimeve. Ekspertja e prindërimit, dr. Laura Markham, thekson se fëmijët e vegjël e kanë të vështirë të kuptojnë humbjen dhe konkurrenca e tepërt mund të krijojë tension dhe xhelozi, duke ndaluar gatishmërinë për të ndarë.
4. Mësoni pritjen e radhës me metoda konkrete
Përdorni metoda të thjeshta si vendosja e një minutari ose këngë të shkurtër për të ndihmuar fëmijët të kuptojnë kohën që kanë në dispozicion me një lodër. P.sh., “Kur të mbarojë kënga, është radha e Elës”. Kjo e bën ndarjen më të parashikueshme dhe më të pranueshme. Sipas një studimi të publikuar në Journal of Experimental Child Psychology, fëmijët ndajnë më shpesh kur u garantohet që do e marrin përsëri atë që japin.
5. Përforconi pozitivisht ndarjen me përgëzime të qarta
Kur fëmija ndaj diçka, mos thoni thjesht “shumë mirë!”, por përmendni efektin konkret: “E pe si u gëzua Arjani kur ndave lapsat me të? U ndje i përfshirë!”. Kjo e ndihmon fëmijën të ndërtojë vetëdije emocionale dhe të lidhë ndarjen me rezultate pozitive sociale. Shmangni etiketa si “djalë i mirë” ose “vajzë e sjellshme”, dhe fokusohuni tek sjellja dhe ndikimi i saj.
Kuptoni kur fëmija NUK është gati për të ndarë
Është e rëndësishme të mos e detyroni fëmijën të ndajë kur është i frustruar, i lodhur apo i mbingarkuar emocionalisht. Ndarja duhet të vijë natyrshëm, jo si ndëshkim ose presion. Jepini kohë dhe siguri emocionale.
