Për prindërit që kanë fëmijë në moshat 3-13 vjeç
Imagjinoni vitin 2038. Fëmija juaj 5-vjeçar është tashmë 25 vjeç dhe i duhet një punë. Mësojini këto aftësi tani dhe ajo do të jetë gati për jetën, pavarësisht se çfarë do të bëjë.
Me gjithë bujën që neuroshkencëtarët dhe inxhinierët e Luginës së Silikonit po bëjnë këto ditë, është e lehtë të mendosh se fëmija juaj duhet të jetë një yll i matematikës ose një biolog i ri për të ecur përpara në tregun e punës së nesërmes. Po, është e vërtetë që të gjithë fëmijët kanë nevojë për një themel të fortë në shkencë, teknologji, inxhinieri dhe matematikë (STEM), përveç leximit dhe shkrimit. Në fund të fundit, pas 20 vjetësh, shumica e vendeve të punës ka të ngjarë të jenë në fushat STEM. Dhe mësuesit, shitësit, si dhe dizajnerët e produkteve, do të kenë nevojë të jenë të aftë në STEM thjesht për të përdorur mjetet gjithnjë e më të sofistikuara të profesionit të tyre, thekson David Geary, Ph.D., psikolog zhvillimi në Universitetin e Mizurit.
Megjithatë, ekziston një grup tjetër aftësish që ekspertët thonë se të gjithë fëmijët do t’i duhet t’i zotërojnë për të pasur sukses, pavarësisht se në cilën fushë shkojnë. “Pothuajse çdo punëdhënës, në çdo profesion, preferon punëtorë që dinë të zgjidhin probleme, të jenë krijues, të punojnë në bashkëpunim dhe të komunikojnë mirë,” thotë Steven Paine, Ed.D., president i grupit të avokimit arsimor “Partnership for 21st Century Skills”.
Lart nga marrja e kohës nga kurrikula aktuale e fëmijës tuaj, këto gjashtë aftësi mund të punohen në mësime të tjera – si në shkollë ashtu edhe jashtë saj. “Bëhet fjalë për si mësojmë, jo çfarë mësojmë. Fëmijët duhet të mësojnë mësime më të thella duke bërë punë të bazuara në projekte, në mënyrë që të mos i harrojnë faktet pasi të përfundojë testi,” thekson Paine.
Fatmirësisht, ju mund t’i përmirësoni këto aftësi thelbësore përmes aktiviteteve dhe lojërave argëtuese që bëjnë që udhëtimet e gjata me makinë dhe pasditet me shi të kalojnë fluturimthi. Lexoni më tej për ide frymëzuese që do të largojnë “jam mërzitur” – ndërkohë që nxisin aftësitë që të gjithë fëmijët e shekullit të 21-të kanë nevojë:
Aftësia #1: Zgjidhja e problemeve
Për të ecur përpara në një botë konkurruese, fëmija juaj do të duhet të mendojë në mënyrë kritike – të vëzhgojë, analizojë dhe të gjejë zgjidhje të zgjuara për dilema komplekse. Është cilësia që fëmijët duhet të shkruajnë një fushatë reklamimi bindëse, për shembull, ose të plotësojnë një recetë të re për një të moshuar me shumë medikamente.
“Kjo do të thotë t’u përgjigjesh pyetjeve të nivelit më të lartë që kërkojnë mendim dhe eksplorim,” shpjegon mësuesi i shkencave në shkollë të mesme Jeff Charbonneau, Mësuesi i Vitit 2013. Për të arritur atje, fëmija juaj duhet të mësojë të bëjë pyetje si “pse?” dhe “po sikur?“, si dhe të mendojë për të gjitha anët e një çështjeje. Ja dy mënyra si mund ta inkurajoni:
- Kthejini pyetjet në projekte. Nëse fëmija juaj pyet “Pse kam kaq shumë njolla në lëkurë?“, kthejani pyetjen atij: “Pse mendon ti që i ke?” (“Fëmijët mësojnë më shumë duke zbuluar përgjigjet vetë sesa duke ua shpjeguar ju,” thotë Charbonneau.) Lejoni fëmijën tuaj të dalë me disa teori, pastaj bëni disa kërkime online ndërsa ju mbikëqyrni. “Në fund, kërkojini t’ju shpjegojë atë që ka zbuluar me fjalët e veta për ta ndihmuar të përpunojë atë që ka mësuar,” thotë Charbonneau.
- Shpikni një superhero. Nëse fëmija juaj ankohet se është i mërzitur, drejtojeni drejt sirtarit të sendeve të vjetra. Sugjeroni që ai të krijojë superheroin e tij nga sendet që gjen, duke përdorur plastelinë ose ngjitës për t’i bashkuar. Për të aktivizuar aftësinë e tij për zgjidhjen e problemeve, thojini se ju duhet të jeni në gjendje të dalloni fuqitë speciale të heroit të tij nga pamja e tij: Për shembull, Njeriu Elastik mund të veshë një brez me llastik. Ky hap shtesë do t’i japë fëmijës tuaj praktikë në shqyrtimin e opsioneve dhe zgjedhjen e një strategjie.
Aftësia #2: Bashkëpunimi i mirë me të tjerët
Kompanitë më të suksesshme dinë si të punësojnë njerëzit më të mirë dhe t’i bëjnë ata të punojnë drejt një qëllimi të përbashkët. Kjo është një arsye pse mësuesit i duan projektet në klasë – ato u mësojnë fëmijëve vlerën e punës në grup. Ndërsa punojnë së bashku, fëmijët mësojnë vetëkontrollin (si të mos shpërthejnë kur shokët e klasës vendosin të marrin një drejtim tjetër), diplomacinë (si të nxisin një dembel pa e fyer), empatinë (si të marrin parasysh ndjenjat e një shoku të ekipit) dhe menaxhimin e kohës (si të përfundojnë brenda afatit). Kërceni 20 vjet përpara ndërsa fëmija juaj punon fort me kolegët për të lançuar kartën e parë të kreditit të pagabueshme, dhe të gjitha ato mësime hyjnë në lojë. Ndërkohë, për të rritur një fëmijë që punon mirë me të tjerët, familja juaj mund të:
- Organizoni një gatim kolektiv. Gatimi me vëllezër e motra ose shokë loje jo vetëm që mpreh aftësitë matematikore dhe leximore, por gjithashtu rrit punën në grup. Në fund të fundit, marrja e radhës me mikserin (dhe ndarja e shpatullave) është hapi i parë drejt mësimit të bashkëpunimit. Biskotat janë gjithmonë një sukses, por fëmijët më të rritur mund të bëhen krijues me përbërësit dhe të provojnë të gatuajnë një vakt të tërë. Edhe nëse u duhet të hedhin veprën e tyre kulinare në kazan më pas, le të jetë kështu – mësimi i fëmijëve për të përballuar dështimin është gjithashtu i rëndësishëm, dhe kjo është një mënyrë me rrezik të ulët për ta bërë atë, thotë Charbonneau.
- Xhironi një film. Të bësh një film i ndihmon fëmijët të kanalizojnë imagjinatën e tyre për të krijuar diçka argëtuese, ndërkohë që negociojnë se kush do të bëjë çfarë. Ata mund të shpikin subjektin dhe skenarin, të luajnë vetë skenat (ose t’i vendosin ato me kukulla ose figura veprimi), dhe të delegojnë dikë për të bërë fotografi me smartphone. Pastaj ju mund t’i ndihmoni ata të përdorin aplikacionin iMotion HD (iTunes, falas) ose Lego Movie Maker (iTunes, falas) për të krijuar video të bukura me ndryshim të shpejtë nga fotot.
Aftësia #3: Përdorimi i mençur i teknologjisë
Sigurisht, ju i drejtoheni fëmijës tuaj për ndihmë kur vendosni një smartphone të ri, por lehtësia me përdorimin e pajisjeve nuk është e njëjta gjë me kuptimin e praktikave më të mira për përdorimin e tyre. Përdoruesit e lindur digjitalë duhet të mësojnë të gjykojnë vlefshmërinë e burimeve të informacionit dhe të lundrojnë në mediat sociale.
Është e dobishme të konsideroni mediat digjitale siç do të konsideronit ushqimin, thotë Michael Levine, Ph.D., nga Joan Ganz Cooney Center, një organizatë jofitimprurëse që merret me mediat edukative për fëmijë. Kaloritë boshe (mendoni Candy Crush) duhet të jenë kënaqësi të rastësishme, por lejoni faqet e shëndetshme më lirshëm. (Një që ja vlen për ta provuar së bashku është: Code.org, i cili u mëson fëmijëve mënyra të thjeshta për të shkruar kodin kompjuterik që krijon faqe interneti dhe aplikacione.) Mënyra të tjera për t’i bërë ata të jenë në lartësinë e detyrës për të gjitha gjërat që lidhen me mediat:
- Bëhuni bashkë-blogerë. Bashkohuni me fëmijën tuaj për të krijuar një blog familjar (falas në një faqe si Blogger.com), ku mund të postoni fotografi, lajme dhe punimet e tij të fundit artistike. Punoni me fëmijën tuaj për të edituar gjërat në mënyrë që të afërmit të mos mbyten me shumë informacion – një mësim i vlefshëm për kur ajo përfundimisht do të shkruajë raporte në PowerPoint. Bonus: Blogimi gjithashtu rrit aftësitë e shkrimit.
- Qeshni me gabimet elektronike. Mësojini fëmijës tuaj t’i qaset uebit me një dozë të shëndetshme skepticizmi. Tregojini gabimet më qesharake të korrigjimit automatik të iPhone-it tuaj dhe shpjegojini se kompjuterat mund të bëjnë gabime të ngjashme kur kërkoni ndihmë, për shembull, me drejtshkrim ose përkthim ose me përdorim të chat-eve të IA. Ose merrni një ngjarje aktuale të përshtatshme për moshën dhe shikoni se si e njëjta histori merr një këndvështrim tjetër, në varësi të faqes.
Aftësia #4: Të menduarit në 3-D
Aftësia për të vizualizuar objektet – dhe mënyrën se si ato futen në një hapësirë – është ajo që ekspertët e quajnë ndërgjegjësim hapësinor. Ne e përdorim këtë aftësi çdo ditë kur bashkojmë makinat tona në autostrada, për shembull, ose gjejmë rrugën rreth një dyqani të ri.
Ndërgjegjësimi hapësinor është i dyti vetëm pas matematikës bazë si bllok ndërtimi për mësimin STEM, sepse u mëson fëmijëve si të manipulojnë format në kokën e tyre, thotë profesori i psikologjisë në Universitetin Vanderbilt, David Lubinski, Ph.D. Rritja e kësaj aftësie shpërblehet për të gjitha llojet e profesionistëve, duke përfshirë arkitektët, kirurgët dhe stilistët e veshjeve. Të gjithë duhet të imagjinojnë produktin e tyre përfundimtar ndërsa punojnë, qoftë ajo një zemër e re, një shtëpi e re, apo një veshje e veçantë.
Kultivimi i kësaj aftësie është veçanërisht i dobishëm për vajzat, pasi lodrat që prindërit u japin djemve – sete trenash, kite Lego – u japin atyre një avantazh në aspektin e të menduarit se si bashkohen gjërat. Megjithatë, asnjëra gjini nuk merr shumë trajnim në shkollë, thotë Lubinski. Fatmirësisht, ka mënyra për ta bërë këtë në shtëpi:
- Toleroni lojërat. Lojërat video priren të marrin një reputacion të keq, por ato që nxisin fëmijët të ndërtojnë qytete nga blloqe virtuale, psh. lojërat si Minecraft, janë të shkëlqyera për ndërtimin e aftësive hapësinore. “Është një përzierje e argëtimit, inxhinierisë, kreativitetit dhe aftësive të medias sociale,” thotë Levine. “Dhe është argëtuese për vëllezërit e motrat më të mëdhenj dhe më të vegjël të luajnë së bashku.”
- Aktivizoni ndërtimin. Një mënyrë e mirë për të mësuar marrëdhënien midis objekteve 3D është duke i bërë fëmijët të vendosin nëse një copë Lego ose një shkop akulloreje duhet të shkojë poshtë ose sipër një pjese tjetër, ose ngjitur ose pingul me të, kur fëmija juaj ndërton ura ose parkingje. Charbonneau i kërkon djalit të tij 7-vjeçar të ndërtojë dy kulla dhe pastaj të bëjë një teleferik nga litari midis tyre për një figurë veprimi për të hipur. “Është një sfidë të ndërtosh një strukturë që mund të mbajë një ngarkesë të rëndë,” thekson ai. Për të nxitur ndërtime më të hollësishme në të ardhmen, bëni një fotografi të krijimit të fëmijës tuaj kur ai të ketë mbaruar.
- Fikni GPS-in. Hartat janë një mënyrë dimensionale për të vizualizuar distancën midis dy pikave, prandaj mbani një hartë të vjetër në makinë, dhe do të jeni gati kur fëmija juaj të pyesë “A arritëm ende?” Ndihmojini të përcaktojnë ku po shkoni dhe kërkoni t’i ndjekë lëvizjet tuaja përgjatë rrugës, duke i bërë të ditur të gjithëve kur jeni në gjysmë të rrugës, tre të katërtat e rrugës, dhe gati për të mbërritur.
Aftësia #5: Komunikimi i qartë
Fëmija juaj duhet të shprehë atë që mendon – shkurt dhe me diplomaci – sa herë që shpjegon ide në klasë ose kërkon më shumë privilegje nga ju. Dhe me zhvillimin e mënyrave gjithnjë e më të sofistikuara të komunikimit, fëmija juaj i rritur do të duhet të përdorë vazhdimisht këtë aftësi. Në fund të fundit, ai do të jetë i lidhur me kolegët dhe klientët në kohë reale pothuajse pa pushim – në të gjithë botën – dhe nuk mund të lejojë që dikush të dyshojë në qëllimet e tij. Si të ndihmoni:
- Ndiqni udhëheqësin. Çdo aktivitet që kërkon nga fëmija juaj të dëgjojë ose të japë udhëzime – madje edhe të luajë sikur – mund ta ndihmojë atë të bëhet një komunikues i shkëlqyer. Për t’i dhënë këtyre aftësive një stërvitje super, provoni këtë: Vendosni një lidhje sysh dhe ndiqni udhëzimet e fëmijës tuaj ndërsa lëvizni nëpër dhomë për të marrë një objekt. Pastaj ndërroni, në mënyrë që fëmija juaj të ketë mundësinë të praktikojë si dëgjimin ashtu edhe përshkrimin e pengesave në dhomë.
- Tregojini histori magjepsëse. Zinxhirët e historive janë një mënyrë e shkëlqyer për të kaluar një udhëtim me makinë ose për të mbajtur bisedën gjallë gjatë vakteve. Filloni historinë duke krijuar një hero dhe një ambient. Personi pranë jush shton më shumë në tregim, e kështu me radhë. Inkurajoni të gjithë të kontribuojnë për 15 deri në 30 sekonda të plota. Me praktikë, fëmijët tuaj do të mësojnë të dëgjojnë me të vërtetë historitë që vijnë të parat, të shtresojnë kontributet e tyre mbi to, dhe të përgatisin personin tjetër me funde kthesash të zgjuara.
Aftësia #6: Konceptimi jashtë kutisë
Kreativiteti është procesi i imagjinimit të asaj që mund të jetë – aftësia që çdo shef kërkon, qoftë nëse fëmija juaj i rritur po jep mësim në një klasë plot me nxënës të klasës së dytë të cilët janë të pavëmendshëm, apo po izolon gjenet që shkaktojnë depresionin. Prindërit mund të inkurajojnë të menduarin origjinal duke i bërë fëmijët të kalojnë nëpër të njëjtin proces si inxhinierët, thotë Charbonneau: Së pari ata identifikojnë një problem ose pyetje, pastaj bëjnë një stuhi idesh për zgjidhje, dhe pastaj shpikin një plan dhe e vënë në veprim.
Burimi: Scholastic
Solli në shqip: Prinderimi.com
